Ravage   ● Archief    ● Overzicht 1989    ● Overzicht #43


UIT: NN #43 van 2 november 1989

GREEP OP AUTOMATISEREN?

NN liet eerder zien hoe Hackers greep weten te krijgen op de informatietechnologie. In de wereld van het werk proberen mensen ook invloed te krijgen op de toepassing van IT. Dit is minder spektakulair maar zeker belangrijk door de ingrijpende veranderingen die er plaatsvinden. Toch is er wel iets gaande. Op een FNV congres - 25 oktober onder de naam 'de belofte van integraal automatiseren' - was een momentopname te zien van pogingen om automatisering een werknemersvriendelijke kant op te sturen.

Twee verschillende misstanden speelden in de diskussie een rol: in de eerste plaats geldverspilling. In Nederland wordt jaarlijks 15 miljard aan automatisering uitgegeven, dat is ca 1000 gulden per inwoner. Een groot deel van de automatiseringsprojekten mislukt - volgens sommigen de helft. Een tweede misstand is dat automatisering vaak tot geestdodend werk leidt.

Een veelgehoord idee is dat de geldverslindende mislukkingen veroorzaakt worden doordat automatiseerders en managers geen rekening houden met de mensen die met de systemen moeten werken. Door werknemers invloed te geven zouden tegelijk mislukkingen en saaie werksituaties kunnen worden voorkomen.

Onderzoeker Hans Doorewaard waarschuwde echter dat gebruikersbelangen en werknemersbelangen niet hetzelfde zijn. Als voorbeeld noemde hij een verzekeringsbedrijf. Werknemers die in een projektgroep zitten denken mee met de automatiseerders. Ze bedenken een registratiesysteem dat handig is in het gebruik. Ze houden er echter geen rekening mee, dat dit registratiesysteem aan managers de mogelijkheid geeft de individuele werkprestaties scherper in de gaten te houden. Zo verliezen de werknemersvertegenwoordigers de werknemersbelangen uit het oog.

Drie gevallen werden min of meer als succes verhaal gepresenteerd. Een kandidaat-ontvanger van de Belastingdienst legde uit welke organisatiestrukturen en reglementen daar bedacht zijn om invloed van werknemers mogelijk te maken. Voorbeelden van veranderingen die als gevolg van invloed van werknemers tot stand kwamen gaf hij echter niet.

Het Gemeentelijk Energie Bedrijf Amsterdam blijkt trots te zijn op een methode waarmee de gevolgen van automatisering voor de kwaliteit van het werk voorspeld kunnen worden. Op zich is het veelzeggend dat dit als vernieuwend gepresenteerd kan worden, het is kennelijk niet gebruikelijk om rekening met de positie van werknemers te houden.

Bij het chemisch bedrijf Unichema (Unilever) werd de besturing van verschillende productieprocessen in één controlekamer gecentraliseerd. Een adviseur vertelde dat werknemers op allerlei manieren daarbij betrokken waren maar dat het eindresultaat zonder die betrokkenheid niet anders zou zijn geweest.

Samengevat: als dit de 'state of the art' is van de werknemersinvloed is het niet best gesteld. Zoals eerder in de geschiedenis speelt het spannendste gedeelte zich af in de Rotterdamse haven. Hier komt een vergaand geautomatiseerde 'spook (container) terminal'. Bij het ontwerp van de terminal had men zijn best gedaan het werk op een werknemersvriendelijke manier te organiseren.

Dit gebeurde door taakgroepen in te stellen, waarbij iedere taakgroep een afgeronde, complete taak te doen kreeg. Maar wat is de praktijk: Een informatiesysteem bepaalt de belading van de schepen. De kraanbestuurder voert uit wat dit systeem hem of haar opdraagt. Bij het lossen zet de bestuurder de container op een 'straddle carrier', een onbemand door een computer bestuurd wagentje.

De straddle carrier gaat er dan met de container vandoor naar de 'stack', het opslagterrein. De stack is voorzien van computer bestuurde kranen. Als een container verder over de weg moet worden vervoerd, wordt die volautomatisch uit de stack opgehaald. Het enige waarbij nog een kraanbestuurder te pas komt, is het overzetten van de container van de straddle carrier op de vrachtwagen.

Het werk van de kraanbestuurders heeft een cyclustijd van 1 minuut, dit wil zeggen dat de taak elke minuut op dezelfde manier herhaald wordt. Oftewel, er blijft supereentonig werk over. Voor een volgende terminal proberen vakbond, ondernemingsraad, adviseurs (uit de min of meer alternatieve hoek) en ontwerpers het beter te doen. We zullen zien hoe dit afloopt.

Hans M. Red. Arbeid & Technologie

 

 

.Terug naar boven