● Ravage   ● Archief    ● Overzicht 1989    ● Overzicht #42

UIT: NN #42 van 19 oktober 1989

Op 30 november aanstaande wordt Amsterdam bezocht door 9 oorlogsschepen van de NAVO. Als opwarmertje voor de akties heeft GRAM een serie gemaakt over de militarisering van de zeeën. Dit artikel is het vijfde in een reeks van zes, begonnen in NN #38.

In het eerste artikel werd beschreven hoe Amsterdam een militaire haven is geworden, die bezocht wordt door gemiddeld 60 schepen per jaar, waarvan zeker vier keer door schepen met kernwapens aan boord. In het tweede artikel werd de militaire denkwijze voor de Atlantische Oceaan uit de doeken gedaan. In het derde artikel sprongen we kriskras de wereld rond met aktienieuws tegen marineschepen. Het vierde artikel vermeldde uitgebreid de ongelukken die vooral door met kernenergiereactoren aangedreven schepen worden veroorzaakt.

Het volgende en laatste artikel zal uitgebreid ingaan op de akties die tussen 30 november en 4 december te verwachten zijn in en bij het Noordzeekanaal. Maar eerst maken we nog een omweg naar de Stille Oceaan, die niet zo stil is als zijn naam doet vermoeden. Maar waarom daarheen?

De Stille Oceaan beslaat een derde van het hele aardoppervlak en wordt omzoomd door een aantal belangrijke militair en ekonomisch machtige landen die het over het algemeen niet zo goed met elkaar kunnen vinden. Zoals de VS, de Sovjet-Unie, China, Japan, Vietnam en de Korea's. Deze landen hebben zich de afgelopen 60, 70 jaar niet al te fris tegenover elkaar en anderen daar gedragen. Bovendien gaan sommige van deze landen zich nog steeds te buiten aan ongebreideld kolonialistisch gedrag tegenover kleine volkeren die vooral het zuidelijk deel van de Stille Oceaan bevolken.

Het zeegebied is vele jaren lang gebruikt, en wordt nog steeds gebruikt voor atoomproeven. Wapens die overal ter wereld kunnen worden ingezet. Sinds een tiental jaren is het verzet tegen allerlei vormen van militaristisch kolonialisme doorgedrongen op hoog politiek nivo. Verschillende kleine staten hebben anti-atoommaatregelen getroffen, tot in de grondwet aan toe.

Een veel groter en rechtuit westers land als Nieuw-Zeeland heeft schepen met atoomwapens en kernreactoren aan boord verboden de havens binnen te lopen. Deze ontwikkelingen en vooral de gevolgen daarvan zijn een soort leerschool. Want Nieuw-Zeeland is uit het militaire bondgenootschap met de VS en Australië geschorst, en landen als Vanuatu, Fiji en Palau hebben met vreemde politieke moorden en zelfs staatsgrepen te maken gehad.

KERNPROEVEN

Nadat de landen van de Stille Oceaan 400 jaar waren leeggeroofd op produkten als fosfaten, koper, goud, specerijen, suiker, fruit en palmolie is er sinds een kleine 50 jaar een nog ernstiger vorm van onderdrukking bij gekomen. De onderdrukking van kernproeven en de daarmee gepaard gaande vervuiling en militarisme. De kernproeven van de Amerikanen zijn inmiddels gestaakt, de Fransen gaan er nog steeds mee door.

De Amerikanen beproefden hun kernmacht in de jaren '40 en '50 op de Marshall-eilanden. Een van deze proeven is extra berucht geworden. In 1954 werd onder de naam Bravo een bovengrondse proef bij het eiland Rongelap uitgevoerd. Deze waterstofbom had een kracht van 15 megaton. Door een onvoorziene windrichting kregen de eilandbewoners de volle laag radio-aktieve fall-out te verduren. De gevolgen waren en zijn nog steeds niet te overzien. Op grote schaal komt kanker voor, vooral leukemie, tumoren en geboorte-afwijkingen, zoals de zogenaamde 'kwalbabies', kinderen zonder enige menselijke vorm.

Op dit moment, 35 jaar na de proef is de hoeveelheid radio-aktiviteit nog steeds zes keer zo hoog als de Amerikaanse maximum-waarden voor de volksgezondheid. Sinds 1959 is het militaire karakter van deze eilandengroep veranderd. De atoomproeven hebben plaatsgemaakt voor raketproeven. Deze raketten worden vanaf de basis Vandenberg in Californië in de richting van de Marshall-eilanden afgevuurd. Ook het Star Wars-programma (SDI) waaraan sinds 1983 wordt gewerkt wordt op deze manier beproefd. De Amerikaanse basis op de Marshall-eilanden koördineert deze proeven.

De gevolgen van de militarisering zijn drieledig. De eilandbewoners zijn ekonomisch afhankelijk geworden van de basis. Bovendien is er grote werkloosheid omdat de oorspronkelijke bevolking alleen geschikt wordt geacht om de vuile karweitjes op te knappen; de gevolgen daarvan zijn weer dat velen aan de alcohol of andere drugs verslaafd zijn.

De visgronden zijn vervuild als gevolg van de radio-aktiviteit. En verschillende eilandjes zijn ontruimd als gevolg van de radio-aktiviteit. Bovendien is het Engels de voertaal geworden, wat de bevolking als een belangrijke vorm van culturele overheersing en achterstelling beschouwt. De na-oorlogse kampioen van de Amerikaanse machtspolitiek, Henry Kissinger, kon het niet treffender en stuitender zeggen dan toen hij zich over het lot van de Marshall-eilanden en hun bewoners uitliet: "There are only 90,000 people there, who gives a damn?"

DE FRANSEN EN DE ANDEREN

De Fransen zijn wat de kernproeven betreft in Nederland waarschijnlijk beruchter dan de Amerikanen. Oorspronkelijk gebruikten de Fransen de Sahara als kernwapenproefgebied, maar dat raakten ze kwijt toen Algerije onafhankelijk werd. Daarom werd vanaf 1966 het eiland Mururoa meer dan honderd keer opgeschud met atoomproeven.

Nadat de Australische en Nieuw-Zeelandse regeringen hadden geprotesteerd bij de Fransen vanwege het feit dat de proeven bovengronds plaatsvonden, werden vanaf 1975 de proeven ondergronds gehouden. Sinds 1988 gebeurt dat niet langer op Mururoa maar op het nabij gelegen eiland Fangataufa. De reden is dat Mururoa onder het veelvuldig geweld van de proeven dreigt te splijten.

Frankrijk is daarmee het enige land dat nog atoomproeven op de Stille Oceaan uitvoert. De Britten hebben in de jaren '50 de waterstofbom op de Monte Bello-eilanden ten westen van Australië en later op Christmas Island een onderdeel van het huidige Kiribati beproefd. De Chinezen beproefden hun kernmacht tussen 1964 en 1980 boven Lop Nur waardoor grote delen van de noordelijke wateren van de Stille Oceaan werden vervuild. Bovendien deed China in 1982 in de Oostchinese Zee een proef met een onder water gelanceerde ballistische raket (dit is een raket die de dampkring verlaat om er ergens anders weer in terug te komen).

De Sovjet-Unie tenslotte beproefde aanvankelijk haar kernwapenmacht ook in de noordelijke wateren van de Stille Oceaan, later deden ze dat in de vlakten van Kazachstan. De macht van de Sovjet-Unie valt niet te bespotten, maar is wezenlijk anders dan die van hun grootste tegenstrever de VS. De Sovjet-Unie heeft ook slechte toegang tot de zeeën. Anders dan de VS is het een landmacht.

Ook de Stille Oceaan valt slecht te bereiken. Op het schiereiland Kamchatka is een basis die toegang geeft tot de oceaan. Deze is echter een gedeelte van het jaar ontoegankelijk als gevolg van bevriezing. Vanaf Wladiwostok op het vasteland is ook een toegang tot de zee. Nadeel daarvan is dat men eerst nog de Koerillenarchipel moet passeren. Deze doorgang is makkelijk afsluitbaar. De Sovjet-Unie heeft een basis buiten het eigen land, nl. Cam Ranh in Vietnam.

De macht van de Sovjet-unie valt vergeleken met die van de Amerikanen tegen. De Amerikanen hebben een groot aantal schepen en militairen door het gehele Stille Oceaan-gebied (zie kader). De VS hebben 517 bases en steunpunten in het gebied van de Stille Oceaan. Tegenover de basis Cam Ranh en nog een ander steunpunt in Vietnam voor de Sovjet-Unie geeft dat een duidelijk beeld.

VERZET

Het is niet verbazingwekkend dat in tal van landen van de Stille Oceaan verzet is ontstaan tegen deze vormen van militarisme en kolonialisme. Het heeft nog lang geduurd voordat het op regeringsnivo werd gespeeld. Reagan heeft daaraan ook meegewerkt door zijn afwijking om overal kwaadaardige Russen te ontdekken. Zo trok hij ook het zuidelijk deel van de Stille Oceaan in de Oost-West tegenstelling.

Door de jaren heen is er door tal van bewegingen natuurlijk wel geprotesteerd tegen militarisme. In de jaren '70 kon elk oorlogsschip in Nieuw-Zeeland op een demonstratie rekenen. In augustus 1984 richtten dertien landen het South Pacific Forum op. Deze landen zijn: Australië, Nieuw-Zeeland, Fiji, Kiribati, Nauru, Cook-eilanden, Nauro, Papoea Nieuw Guinea, Solomon-eilanden, Tonga, Tuvalu, Vanuatu, West-Samoa en bovendien Micronesië als waarnemer.

Deze landen wensen kernwapen- en kernenergievrije zones en allerlei beperking van raketproeven op de oceaan. Dat zat de Amerikanen en de Fransen niet lekker. Het lot van de Rainbow Warrior is algemeen bekend. Het werd in de haven van Auckland, Nieuw-Zeeland getorpedeerd door de Franse geheime dienst. De hierboven al beschreven Marshall-eilanden weten ervan mee te praten. Tezamen met de Marianen, Palau en de Noordelijke Marianen bevoogdt de VS deze eilandengroep voor de Verenigde Naties. Deze vier eilandgroepen heten samen Micronesië.

De Amerikanen moeten echter wel zelfbestuur aan de bevolking toestaan en dat doen ze niet. Ze grijpen voortdurend in in bestuurlijke zaken. De reden is dat Micronesië aan een zogenaamde strategische route ligt van olie vanuit het Midden-Oosten naar Japan. De Amerikanen willen van Palau bovendien een uitvalsbasis maken voor de nucleaire Trident-onderzeeërs. Palau ligt namelijk aan een 6000 meter diep water, ideaal voor onderzeeërs om verstoppertje met de vijand te spelen.

Maar in Palau, dat zo'n 15.000 inwoners heeft, verbiedt de grondwet de aanwezigheid van kernwapens en -reactoren op het grondgebied. Of beter: verbood, want de Amerikanen hebben acht referenda nodig gehad om hun zin door te drukken. Tijdens deze periode vonden brandstichtingen en moordaanslagen plaats. In 1988 is het eindelijk gelukt. Meer dan 75% stemde tegen de gewraakte bepaling in de grondwet.

Nog meer suspens speelde zich af op de Fiji-eilanden in 1985. Ook daar zat pas een regering die de militarisering van de eilanden beu was. De regering kondigde een verbod af op kernwapens en kernenergieschepen. Enkele maanden later vond een staatsgreep plaats die deze regering verving door wat wordt genoemd een 'pro-westerse'.

Een land als Nieuw-Zeeland is wat moeilijker aan te pakken, omdat het ekonomisch veel machtiger is. Toch werd ook Nieuw-Zeeland gestraft. Het lidmaatschap van de ANZUS werd opgeschort en het land werd uitgesloten van de inlichtingen van de geheime diensten, een voorrecht voor normaal gesproken alle Amerikaanse bondgenoten. En ondanks de beslissing van de Nieuw-Zeelandse regering blijven de Amerikanen gebruik maken van de basis Harewood. Deze basis wordt gebruikt voor tussenlandingen van vliegtuigen met nucleair materiaal. Deze toestellen vliegen tussen Australië en Hawaii. Dat is de nuance van het Nieuw-Zeelandse standpunt.

GRAM, Postbus 18640, Amsterdam

.Terug naar boven