Ravage   ● Archief    ● Overzicht 1989    ● Overzicht #40

Uit: NN #40 van 21 september 1989


ISOLEER DE ISOLEERCEL

Op 4 oktober a.s. wordt er een aktiedag georganiseerd door het Landelijk Overlegorgaan Wegloophuizen tegen de psychiatrie en de Cliëntenbond tegen isoleren binnen de psychiatriese inrichtingen. Dit gebeurt n.a.v. de heruitgave van het boek Stenen voor Brood, alweer ruim vijf jaar geleden verschenen en al enige tijd uitverkocht. De vraag ernaar is nog steeds groot, want wat isoleren betreft is er nog niets veranderd waardoor het boek aan aktualiteit heeft ingeboet. Integendeel! Aktuele cijfers over isoleren in Noord-Holland zijn daarom toegevoegd.

Volgens de gevestigde psychiaters is isoleren (vanwege de slechte naam tegenwoordig meestal separeren genoemd) nog steeds noodzakelijk, ook bij kleinschalige geïntegreerde wijkopvang. Ook laten de vertegenwoordigers van de elektroshock weer van zich horen. Deze middelen geven rust op de afdeling en zijn noodzakelijk omdat door bezuinigingen menselijke begeleiding niet mogelijk is. Door de patiënten worden deze middelen als (lijf-)straffen ervaren en dat zijn ze ook.

Het isoleren, apart zetten van mensen is in het gevangeniswezen pas ontstaan ten tijde van de Franse Revolutie en werd in 1884 in Nederland ingevoerd. De psychiatriese inrichting zelf is overigens ook ontstaan vanuit het strafrecht. Tot 1916 bestond er alleen gedwongen opname. Vanaf toen kon je je ook vrijwillig laten opnemen en ontstond het imago, dat de psychiatrie se inrichtingen er niet alleen zijn om de geesteszieke mensen op te sluiten, maar dat deze mensen "beter" konden worden gemaakt.

Pas wanneer je binnen de muren van een inrichting bent (geweest) bemerk je dat er daar bijna geen hulp wordt geboden aan problemen, die je zou kunnen hebben. De enige doelstelling is ieder op tijd uit zijn bed, aan tafel en er 's avonds weer op tijd in. Medicijnen moeten op alles een antwoord geven met de dreiging van isoleren of erger achter de hand. De enige manier om er weer uit te kunnen komen is door je perfekt aan het dagregime aan te passen. Wel erkennen psychiaters, dat de problemen van de zog. patiënten hun oorzaak vinden buiten de patiënt. Ze spreken dan over jeugdervaringen van onderdrukking in het gezin (met als extreem incest), maar de befaamde psychoanalyse of andere individuele of groepstherapieën zijn er slechts voor een heel kleine elite.

Erger is dat steeds meer mensen de algemene politieke situatie niet meer aan kunnen: werkeloosheid of de dreiging hiervan en werkdruk, terwijl welvaartseisen als koelkast, bankstel, kleuren-TV, vakantie in het buitenland zo tot norm zijn verheven, dat de meeste mensen echt niet zonder kunnen, zodat zij gedwongen worden in het gareel te lopen.

Wanneer ieder mens in de huidige maatschappij echt eerlijk tegen zich zelf zou zijn en zich voortdurend bewust was van het onrecht in de wereld: de oneerlijke verdeling van lonen in Nederland en de gigantiese korruptie van hoge bankheren en gezagsdragers, de uitbuiting van de derde wereldlanden, de giflozingen daar en hier, de ontbossing en de kernbewapening en zijn leven zou willen inrichten zonder zelf korrupt te zijn, zou binnen korte tijd ieder opgesloten moeten worden wegens gekte of botsing met het gerechtelijk gezag.

Daarom: HET BESTAAN VAN DE PSYCHIATRIE GAAT ONS ALLEMAAL AAN! DEMONSTREERT OP DE ANTI ISOLEER AKTIEDAG WOENSDAG 4 OKT. 13.00 UUR BEURSPLEIN, 14.00 KONINGSZAAL VAN ARTIS.


BOEKBESPREKING Stenen voor Brood

In 1979 werd er binnen de Cliëntenbond een werkgroep opgericht. Deze werkgroep heeft onderzocht hoe de isoleercellen ge/misbruikt werden binnen psychiatriese inrichtingen. Voor dit doel benaderde men zes inrichtingen en legde men aan verschillende afdelingen aldaar vragenlijsten voor. Over dit onderzoek is in 1984 voor het eerst bovenstaand boek verschenen.

Het onderzoek heeft heel wat stof doen opwaaien in inrichtings- en regeringskringen, dit omdat de misstanden t.a.v. de isoleercel schrikbarend bleken te zijn. De in de psychiatriese inrichting heersende machtsverhoudingen (maatschappelijke verhoudingen kom je er in zeer versterkte mate tegen) bleken een onhoudbare situatie met zich mee te brengen. De isoleercel was hierin noodzakelijk. Was m.a.w. perfekt passend. Mede door de konklusie van die boek zijn er indertijd dan ook verschillende maatregelen genomen door de overheid t.a.v. het isoleercel ge/misbruik, omdat men de illusie had de misstanden op die manier in kunnen dammen.

Nu, na vijf jaar verschijnt er een heruitgave van het boek (28 september). hetgeen noodzakelijk is, want de konklusie is dat er in de tussenliggende periode, voor wat betreft de machtsverhoudingen niets, maar dan ook niets verbeterd is. Er wordt daarom in dit boek nog steeds uitgegaan van het onderzoek uit 1980. De werkgroep zegt van mening te zijn dat het nu aan de inrichtingen is om aan te tonen dat de konklusies niet meer juist zijn. Wel heeft de werkgroep alle nieuwe informatie in het boek verwerkt. En niet te vergeten de lacunes die ze wat dit betreft nog steeds vond.

Het boek bevat ook veel ervaringen van (ex) geïsoleerden zelf. Verhalen waar je kippenvel van krijgt. Mensen die daar, soms na 10 jaar, eindelijk iets van op papier konden zetten (praten kon vaak nog niet). De behandelaars zien de isoleercel in de meeste gevallen als een therapie. De cliënt ziet het echter altijd als een straf. En dan nog een straf die doodsangsten veroorzaakt. Denk je zelf eens in dat je gedwongen bent in een ruimte van ong. 2,5 m. bij 3 m. Je hoort niets. Je bent soms naakt! Je wordt soms getoucheerd!

Je bent volledig afhankelijk, in alles, van de verpleging! De verpleging heeft sleutels, daarnaast kan ze zo door een raampje naar binnen kijken: totaal geen privacy dus, alleen totale eenzaamheid! Soms is er ook een kamera. Het ergste van alles is dat je medicijnen krijgt, onder meer tegen de angst. Medicijnen met ontzettend veel bijwerkingen die er bijvoorbeeld voor zorgen dat je niet stil kunt blijven staan (denk nog even aan die 2,5 m. bij 3 m.)! Terwijl men daar toch voor hulp kwam.

Door middel van onderzoek wilde de werkgroep o.a. achterhalen:

1- Op welke manieren er geïsoleerd werd
2- De redenen waarom het isoleren noodzakelijk werd
3- De negatieve en positieve gevolgen van het isoleren
4- of er goede alternatieven bestonden waardoor het isoleren afgeschaft zou kunnen worden.

Het bleek dat er totaal geen eenduidigheid bestaat t.a.v. het isoleercelbeleid: soms naakt, soms met scheurhemd, soms wel, soms niet getoucheerd enz. Er is variatie ondanks de bestaande richtlijnen , die werden een handvat voor de leerlingverpleegkundige genoemd.

Ook de redenen om te isoleren blijken verschillend te zijn per afdeling: sommigen zijn bijv. overtuigd van het tegendeel. Hiernaast wordt er bij de registratie vaak van de meest vage termen gebruik gemaakt. Dit wordt dan een reden om iemand soms weken soms zelfs maanden lang te isoleren. De onderzoek(st)ers moesten vaak lang doorvragen, wilden zij van de behandelaar(ster)s iets te horen over mogelijke negatieve gevolgen van het isoleren. Vaak stapte men vrij snel weer over op de positieve. Velen spraken zoals gezegd van de goede therapeutiese werking van het isoleren. Misschien hadden ze in dit verband zichzelf wel op het oog, want één van de redenen die dan genoemd werd, was dat het dan rustiger werd op de afdeling! Soms erkende men ronduit dat isoleren alleen als straf gezien kan worden.

22 Ondervraagde cliënten beantwoorden deze vraag ook. Van hen zeiden 18 personen last van negatieve gevolgen gehad te hebben (o.a. mensenschuw), 2 zeiden het niet te weten en 2 zeiden dat de isoleercel een positieve uitwerking op hen had gehad. Dit op zich is al een duidelijke ontkrachting van de z.g. goede therapeutiese werking. Daar komt echter bij dat van de kliënten binnen de hiërarchiese inrichtingsstruktuur niet verwacht kan worden dat zij zich een objektief beeld kunnen vormen. Zij worden zodanig door de psychiatrie gemanipuleerd waardoor zij vaak het stereotiepe beeld van de afhankelijke patiënt uit gaan belichamen. Soms gaan mensen geloven in de meest waanzinnige folteringen.

Uit het boek valt af te leiden dat de psychiater alle macht in handen heeft en niet geneigd is daar op korte termijn verandering in aan te willen brengen. Ook de inspektie en wetgevende instanties (van wie je zou kunnen verwachten dat ze bestaan voor het belang v.d. cliënt) vormt in deze geen gevaar voor de bestaande machtsverhoudingen. Een wezenlijke verbetering zit er voor de cliënt in de naaste toekomst dan ook niet in. In zekere zin is de verpleegkundige daar ook de dupe van. Als 17-jarige komt zij op de afdeling terecht en wordt zij geleerd volgzaam de regels van hogerhand uit te voeren. In veel gevallen "leren" zij er in te geloven. Anderen blijven enigszins krities. Velen ook stoppen gedesillusioneerd, voortijdig met hun opleiding. De verpleegkundige heeft de vrijheid; de cliënt zit vast!

In goede alternatieven voor de isoleercel wordt er binnen de psychiatriese inrichtingen niet echt geloofd, zolang het systeem zodanig is dat mensen gedwongen opgenomen kunnen worden. Wel spreekt men over de positieve kanten van kleinere leefeenheden, beter en meer emotioneel ervaren personeel (op maar één v.d. onderzochte afdelingen werkte een ex-cliënt) meer kontakten naar buiten, meer tijd voor de cliënten. Over de meeste van deze voorstellen wordt echter d.m.v. het onderzoek het tegendeel bewezen; isoleercellen zullen ook dan niet minder gebruikt gaan worden. Ook laten de laatste jaren weer groeiende wachtlijsten zien (logies in deze maatschappij) een stijgend aantal uren dat er geïsoleerd wordt enz.

Het beleid dat de Cliëntenbond voorstaat is, behalve dan op papier, nooit van de grond gekomen. Zij is voor meer ambulante hulpverlening en meer gelijkwaardigheid. I.t.t. dit voorgestelde beleid wordt er de laatste jaren juist weer gesproken over uitbreiding van het beddenaanbod (meer inrichtingen dus).

Over de wetgeving t.a.v. isoleren vertelt het boek ook veel. Het is in dit verband vermeldenswaardig dat nu nog steeds de krankzinnigenwet uit 1884 van kracht is. De B.O.P.Z. (Bijzondere Opnemingen Psychiatrische Ziekenhuizen) welke als wetsvoorstel voor het eerst is verschenen in 1971, is nog steeds niet in werking gesteld. Gelukkig eigenlijk maar want ook deze wet houdt het vooroordeel t.a.v. gekte in stand en dupeert de cliënt in grote mate. De jurisprudentie op basis v.d. grondwet en de internationale wetgeving t.a.v. de rechten v.d. mens bieden in dit verband nog enige uitkomst. De laksheid geeft in ieder geval aan dat de wetgeving zeer gewillig is om het machtsbolwerk binnen de psychiatrie in stand te houden. Maar zij weet natuurlijk ook wel, dat met het neerhalen hiervan, de hele maatschappelijke orde op de helling komt te staan.

Tenslotte nog even de veranderingen v.d. laatste jaren binnen de psychiatrie, zoals die in het boek beschreven wordt. Omdat er nu een Cliëntenbond bestaat en er ook verschillende juridische organen zich bezig houden met o.a. het isoleren, zijn ze binnen de inrichtingen stiekemer geworden. Zoals gezegd staat het ten eerste al vast dat het aantal officiële isoleeruren stijgt. Daar bij echter treedt er een woordversluiering op. Het isoleren wordt steeds minder als zodanig genoemd. Tegenwoordig heet de isoleercel "de separeercel", "de separette", "de rustkamer", "de droomkamer" e.d. Ook wordt men tegenwoordig opgesloten op de eigen kamer. En men verzint nieuwe dwangmiddelen. In het boek staat een weerzinwekkend verhaal over iemand die vastgebonden werd op een stoel!

Al dit soort praktijken hoeven niet geregistreerd te worden. Ook zijn er tegenwoordig behandelprogramma's in zwang. Van tevoren wordt dan afgesproken met de cliënt waar deze zich aan te houden heeft. Daarbij wordt afgesproken dat de isoleercel gebruikt gaat worden als sanctie bij het niet nakomen van afspraken. Men doet dan ook nog net alsof het geheel rechtsgeldig is door de cliënt te laten tekenen: de cliënt als mede verantwoordelijke. In weer andere gevallen wordt de groep medeverantwoordelijk gemaakt.

De Cliëntenbond stelt zich dan ook als volgt op:

1 . Isoleren is nooit een antwoord op het probleem van de hulpvrager, hoogstens op het probleem van de hulpverlener.

2. Isoleren is: de hulpverlener willens en wetens blootstellen aan ontoelaatbaar grote risiko's voor geestelijke en lichamelijke gezondheid. Het is niet zelden een marteling.

3. Isoleren is geen therapie, het is een straf.

Wat ik in het boek het meest in het oog vind springen en ook het beklemmendst vind, zijn de twee belevingswerelden die er binnen de inrichting bestaan. Enerzijds de behandelaar(ster)s die alle macht in handen hebben. Zij zijn met dit gegeven ook nog overtuigd dat ze op een goede manier de juiste hulp te bieden hebben. Anderzijds de cliënten. Degenen die, bij hun eerste stap binnen de inrichting (of in het geval dat zij liggen vastgebonden op een brancard, daar voor al), alle macht ontnomen wordt. Degenen dus die in zo'n situatie ontzettend veel behoefte hebben aan hulp en liefde maar die gaande weg merken dat er nergens om gevraagd mag worden. Wie vraagt is lastig en daar is de isoleercel voor! Daarnaast de arrogantie van de behandelaar(ster). Men neemt de cliënt totaal niet serieus want wanneer zij ook maar enigszins gebruik proberen te maken van hun recht op inspraak, wordt er gesteld dat dit een onderdeel is van de waan!

 

 

 

.Terug naar boven