Ravage   ● Archief    ● Overzicht 1989    ● Overzicht #35

UIT: NN #35 van 13 JULI 1989



REVOLUTIE IN EL SALVADOR

Het was mooi weer die dag en de avond tevoren dronken velen zich een stuk in de kraag op de verschillende feesten in de stad. Toch verschenen er zo'n 15 personen om van gedachten te wisselen over revolutie in El Salvador. Direkte aanleiding vormde het toenemende aantal stemmen vanuit het FMLN dat pleit voor een politieke oplossing van het konflikt. Wij vroegen ons af hoe die eruit zou moeten zien, wat het in zou houden en hoe het komt dat het FMLN hiervoor steeds meer lijkt te voelen. Zonder FMLN-vertegenwoordiger, die helaas afzegde, probeerden we zelf antwoorden te vinden. En dat lukte aardig. Verslag van de discussie in Ultimatum op zondag 25 juni.

Solidariteit met El Salvador was toen het grote offensief van het FMLN in februari 1981 losbarstte, enorm groot in Nederland, populair zou je haast kunnen zeggen. Kruizen voor het Amerikaanse konsulaat, een tijd lang elke vrijdagmiddag. Wat in het kleinste Middenamerikaanse land gebeurde, maakte velen terecht woest. Bovendien zou, nu Nicaragua bevrijd was, El Salvador ook snel aan de beurt komen, daar twijfelde niemand aan.

Het offensief van het FMLN liep uit op een patstelling die tot op de dag van vandaag voortduurt. De bevrijdingsbeweging maakte moeilijke tijden door maar is momenteel sterker dan ooit tevoren. Daar komt bij dat de volksbewegingen in de steden enorm gegroeid zijn. Tendenzen die de mogelijkheden van een gewapende overwinning en een toenemende solidariteit zouden moeten vergroten. Maar na de dood van Cornel Lagrouw geen rellen op het Museumplein (we klagen niet hoor) en steeds meer geluiden dat het FMLN serieus wil onderhandelen. Qué pasa?

GEWAPEND ONDERHANDELEN

We begrepen allemaal dat daarmee de gewapende strijd van de Nationale Bevrijdingsbeweging Farabundo Marti niet voor niets was. Een lid van de diplomatieke kommissie van het FMLN zei het als volgt: "Welke ruimte er gekreëerd is voor 'vrijheid van expressie' die is bewerkstelligd door onze kracht." (1)

Mee eens. Maar waarom dan nu onderhandelen? Een opsomming van redenen die waarschijnlijk allemaal van invloed zijn, volgde: Niet op de laatste plaats de verkiezingen in de Verenigde Staten die Bush als president opleverde, en de verkiezingen van maart '89 in El Salvador.

George Bush lijkt niet onwelwillend te zijn ten aanzien van een politieke oplossing. Het konflikt in El Salvador (en heel Midden-Amerika!) kost handenvol geld en bovendien is het nog steeds niet eenvoudig om de uiterst rechtse Christiani te steunen. Hoe harder ARENA (Christlani's partij, waar d'Abuisson een belangrijke rol in speelt) te keer gaat, hoe minder steun er zal zijn vanuit het congres. Alhoewel je daar ook vraagtekens bij kunt plaatsen.

Momenteel is ARENA al bezig met het keihard aanpakken van de linkse oppositie. Maar hoe hard ze ook te keer zullen gaan en hoe zeer ze de stedelijke oppositie aan zullen pakken, de afgelopen jaren is gebleken dat een leger dat meer dan een miljoen dollar per dag ontving 'de klus' niet kon klaren (om het verzet uit te schakelen) en dat zullen ze ook nu niet kunnen.

Belangrijker is hetgeen er onder de bevolking leeft. Grote delen van de bevolking zijn de oorlog meer dan moe en wil een politieke oplossing van het konflikt. Daartoe rekent een meerderheid van de bevolking een dialoog met het FMLN. Een voortzetting van het konflikt zal nog vele doden kosten en 70.000 doden in 9 jaar op een bevolking van 5 miljoen zielen is erg veel.

FMLN EN VERKIEZINGEN

Daar komt bij dat het FMLN serieus denkt dat het de verkiezingen kan winnen, wanneer er in alle openheid propaganda gemaakt kan worden en wanneer men zitting in de kiesraad heeft. Om het verkiezingsvoorstel dat het FMLN op 23 januari '89 presenteerde levensvatbaar te laten zijn, trok men twee vroegere eisen in die vroeger altijd obstakels waren voor verdere besprekingen.

Op de eerste plaats eist het FMLN geen deling van de macht voor de verkiezingen en heeft men de als van integratie van beide legers ook laten varen. Bij een gemengd leger konden wij ons ook al niet zo veel voorstellen, maar op zich is het zo vreemd nog niet. De jongens uit het reguliere leger zouden op die manier ook nog eens wat andere verhalen horen dan de reaktionaire leugens van de legerleiding en er zou tevens meer kontrole mogelijk zijn op dit apparaat.

Nu deze eis is afgevallen, rijst de vraag eens te meer hoe je in godsnaam op het leger kunt vertrouwen en nauw daarmee verbonden: op eerlijke verkiezingen. Vanuit FMLN-hoek zijn daar verschillende antwoorden op gekomen. Er wordt breeduit toegegeven dat het hier niet om 'vertrouwen' gaat, maar om politieke onderhandelingen waar je op mikt. Internationale kontrole zou een belangrijke plaats innemen bij een eventueel verkiezingsproces. En vooral de Verenigde Staten spelen een uiterst voorname rol bij het in de gaten houden van de verkiezingen en het druk uitoefenen op ARENA en militairen.

Joaquin Villalobos (één van de kommandanten van het FMLN) verzekert in een artikel in Foreign Policy dat het niet de bedoeling is om vroegere revolutionaire idealen af te zwakken, maar om het onder ogen zien van een nieuwe realiteit. Politieke en ekonomiese demokratie in een kombinatie van direkte en vertegenwoordigende demokratie zijn altijd doelstellingen geweest van de Salvadoraanse revolutie en de weg daartoe kan via politieke onderhandelingen geopend worden. (2)

Dus strukturele veranderingen zonder een gewapende overwinning zouden toch mogelijk zijn? Het is natuurlijk maar de vraag. Maar strukturele veranderingen zijn in een klein onderontwikkeld land sowieso moeilijk te realiseren. De Nicaraguaanse revolutie laat zien hoe moeilijk het is om een alternatief op te bouwen (niet in de laatste plaats door de kontra-agressie en ekonomiese boykot waar El Salvador bij een gewapende overwinning ook mee te maken zou kunnen krijgen).

Maar alle Latijnsamerikaanse landen laten zien hoe moeilijk het is om een kapitalistische of socialistische vorm van ontwikkeling te realiseren binnen de huidige verhoudingen. Daar komt bij dat de traditionele machtsblokken steeds minder geneigd zijn landen in Latijns-Amerika te ondersteunen. Het FMLN zou in mindere mate op de Sovjet-Unie kunnen rekenen bij een overwinning dan Cuba destijds kon (mochten ze dat al willen).

REVO-ROMANTIEK

Hoe zit het dan, heeft guerrillastrijd in El Salvador of in de derde wereld afgedaan? Natuurlijk niet. We realiseerden ons dat gewapende strijd op zich een beslissende funktie heeft in El Salvador en niet weg te denken is in de ontwikkeling die het verzet in de breedste zin heeft doorgemaakt.

Het zegt misschien meer over ons beeld van verzet in El Salvador. Velen- en niet op de laatste plaats wijzelf- zien/zagen bij de gedachte daaraan geweren, jungle, veldhospitalen en rode baretten voor ons. Maar verzet in El Salvador (en overal) is net zo hard het toenemend bewustzijn van de stedelijke bevolking, het opzetten van kresjes in de krottenwijken of de aktiviteiten van vakbonden en andere organisaties.

Het gewapend verzet in El Salvador is een deel van het verzet in dat land. De keuze voor gewapend verzet is ontzettend belangrijk geweest en het ondersteunen meer dan waard. Expliciet het gewapende verzet steunen is belangrijk, niet omdat het overige verzet er in het niet bij valt, maar meer om het taboe dat er op rust te doorbreken. Het is in Nederland uiteindelijk nog steeds schokkender om voor wapens voor het verzet te pleiten dan om de 'nieuwe demokratie' te ondersteunen.

We moeten wel toegeven dat het gewapend verzet nogal eens ondersteund is vanuit een soort romantisme over de revolutie. 'In El Salvador, dáár gebeurt het pas echt', waarbij vooral de plattelandsguerrilla gezien wordt. Maar dat beeld is niet volledig. Het is ongelooflijk wat de guerrilla klaarspeelt in een klein land (waarvan Che Guevara ooit beweerde dat het niet geschikt was voor guerrillastrijd), grote delen van het land worden gekontroleerd door het FMLN (men opereert nu in 13 van de 14 departementen) en een groot deel van de bevolking steunt het verzet.

Echter, zoals we al opmerkten, is het verzet veel meer dan dat en bovendien is de Salvadoraanse realiteit veel ingewikkelder. Zo zijn grote delen van de bevolking niet gepolitiseerd en is bijvoorbeeld de opkomst van evangeliese sektes ook hier erg groot (reaktionaire sektes). En in El Salvador zijn veel mensen de oorlog zat, of ze nou a-politiek zijn of superbewust.

Het FMLN lijkt in ieder geval op een zeer flexibele manier op nieuwe ontwikkelingen in te kunnen spelen en zich zelf steeds verder te ontwikkelen. Hoeveel twijfels je er ook bij kan hebben, het is bijzonder dat een guerrillabeweging aanbiedt om de wapens neer te leggen (na verkiezingen) omdat ze het onder eerlijke omstandigheden wel zonder kunnen. Gewapende strijd als een middel dat het bewustwordingsproces en het verzet ruimte heeft gegeven, gewapende strijd die onder bepaalde omstandigheden ophoudt.

ONAFHANKELIJKHEID ALS ILLUSIE

Een andere vraag was of het FMLN dan konsessies ging doen aan de VS en multinationale ondernemingen. Ho. Dachten we dan echt dat een land dat half zo groot is als Nederland kan breken met de ekonomische wereldorde, onder de invloed van de VS kan uitkomen en dat vrolijk een eigen koers kan gaan varen? Misschien een typisch voorbeeld van revolutionair romantisme.

Natuurlijk is de ekonomiese wereldorde een oneerlijke en onderdrukkende struktuur en niet minder het imperialisme van de VS dat die orde in stand wil houden. Maar een revolutie in El Salvador zal een verschuiving van die (ingewikkelde) machtsverhoudingen betekenen. El Salvador zal nog steeds rekening moeten houden met 'the powers that be', maar tegelijkertijd een aantal draden in het web van de dominante machtsstruktuur doorknippen.

De Salvadoraanse revolutie zou, als je het zo ziet, te passen zijn in een veranderingsbeweging naar een rechtvaardiger wereld. Noem de strijd in El Salvador zoals je hem noemen wilt, zegt Joaquin Villalobos. Het gaat ons om strukturele veranderingen in de maatschappij die ofwel door gewapende strijd gerealiseerd worden ofwel door onderhandelingen.

Vanuit Ultimatum is een groep bezig met een kampagne genaamd 'Wapens voor El Salvador'. De vraag deed zich uiteraard voor of die leus nog wel zo goed gekozen is. Sommigen vonden van niet, omdat het FMLN nu in een periode verkeert waarin onderhandelingen voorop staan, dan ga je toch niet om wapens roepen. Juist wel, meenden anderen. Onderhandelingen zijn juist mogelijk door de gewapende strijd en een provokatie kan in dit opzicht geen kwaad.

Maar hoe je de kampagne ook noemt, doet er niet zoveel toe. Wat heel interessant voor de Nederlandse beweging kan zijn, is de manier waarop het FMLN haar koers bijstelt, óf hoeveel meer er een rol speelt dan wapens in het konflikt in El Salvador. Dat zou een mooie taak kunnen zijn voor de kampagnegroep. Dat duidelijk maken. En 'Wapens voor El Salvador' vonden we in elk geval beter klinken dan 'Wapens voor onderhandelingen' of 'Stembiljetten voor El Salvador'. En het oor wil ook wat.

Ultimatum

1. El Salvador at a Crossroads Salvador Samoya interviewed by Terry Karl Wor1d Policy, Spring 1989.

2. A Democratic Revolution for El Salvador by Joaquin Villalobos.

Foreign Policy, Spring 1989.

 

 

.Terug naar boven