● Ravage   ● Archief    ● Overzicht 1989    ● Overzicht #29

UIT: NN #29 van 21 APRIL 1989

SHELL BLOKKADE KRANT

Aktiekrant samengesteld tijdens de 'Spektakelblokkade' van het Shell laboratorium in Amsterdam van 19, 20 en 21 april 1989.

KOLOFON: HIET NIKSEN

Shell uit Zuid-Afrika. Shell als multinational. Verbreding of verrechtsing? Een blokkade gericht tegen een van de grootste multinationals en niet eerder met zo veel mensen. Daartegenover een brandstichting tegen diezelfde multinational, wat mede als middel gebruikt werd om kritiek op de blokkade openbaar te kunnen maken Hoe dan ook: hou in ieder geval die diskussie open en gaande...

Dat kan, alhier, om de twee weken, van Ostadestraat 233d 1073 TN, Amsterdam, tel. 020- 761773.

Abonneren doe je door 20 piek (instellingen een tientje of meer meer) over te maken op giro 5859751 t.n.v. Vereniging van Ostadeblade o.v.v. 'nieuwe abo'.

Volgende deadline is op wo. 3 mei.

Zoemoed Amandelvla !

POLITIEK AVONDGEBED

In de Amsterdamse Dominicuskerk kwamen woensdagavond 19 april 50 à 60 mensen bij elkaar voor een 'politiek avondgebed'. Een christelijke godsdienst oefening met zang, muziek, politieke informatie en gebed.

Het initiatief kwam indirect voort uit het Paganrapport van enkele jaren geleden. Pagan is een bedrijf dat door Shell is ingehuurd om haar geschonden imago op te peppen. Het rapport maakt o.a. een onderscheid tussen 'radikale' en 'gematigde' kerken. En die twee zouden van elkaar geïsoleerd moeten worden. Om dat tegen te gaan organiseren kerken samen bijeenkomsten.

Dit avondgebed was ook bedoeld als bezinning op de komende twee dagen én de tijd erna. Stilte speelde een belangrijke rol. Een koor zong langzame, treurige liederen als 'God, mijn god, waarom hebt gij mij verlaten (..) Ik ben geen mens meer, ik ben een worm, gehoond door de mensen, veracht door de buurt'. (Psalm 22).

Later las iemand een deel uit een toespraak voor van Beyers Naudé, voormalig secretaris-generaal van de Zuidafrikaanse Raad van Kerken, op 9 mei 1987. Fragment: "De aktie om Shell te dwingen zich terug te trekken (in het kader van een oproep door de Raad tot terugtrekking van investeringen. Red.) en zijn ekonomische banden te verbreken herinnert zwart en blank in Zuid-Afrika aan de vastbeslotenheid van de wereldgemeenschap om een einde te maken aan de apartheid. (...) Tegelijk zal de aktie hoop geven aan de miljoenen zwarten die lijden onder de apartheid. Ook zal deze stap een doorbraak vormen binnen de kring van belangrijke transnationale ondernemingen." In zijn toespraak zag Beyers Naudé sankties als misschien wel de laatste mogelijkheid om een eskalatie van geweld en bloedvergieten te voorkomen.

Daarna een deel uit een interview met dominee Allan Boesak in Kerk en Vrede, maart 1989. Fragment: "Ik zie, dat alle andere mogelijkheden ons uit handen geslagen worden en niemand van die regeringen die ons vragen om geweldloos te handelen wil ons helpen om de geweldloze weg te volgen door druk uit te oefenen op Zuid-Afrika. Als de sankties worden toegepast, dan hoeft toch niemand bij ons meer een steen op te tillen tegen wie ook. Dan hoeft niemand een bom te plaatsen. Dan is het binnen een jaar voorbij met de apartheid. (...) De kerken moeten voorgaan in elke mogelijkheid tot geweldloze aktie. Boykot Shell is zo'n geweldloze aktie."

Na een langzame dwarsfluitsolo waarin je aan het eind van iedere muzikale regel de laatste toon hoorde wegsterven in de prachtige hoge en grote kerkruimte, stapte een kaarsrechte man in net pak en grijs haar naar de microfoon. Jaap Lips. "Werknemer van Shell" zei hij. Hij beschreef zijn dilemma: "Het laboratorium in Amsterdam wordt toch een beetje van jezelf. Je wordt een beetje Shell."

Hij vertelde dat hij als christen werd opgeroepen om stelling te nemen tegen uitbuiting, onderdrukking en geweld. Met name tegen het apartheidsregiem. Kerkelijke organisaties roepen op tot ekonomische sankties. Als in gesprekken en diskussies het woord Shell valt, wordt hij aangekeken. "En binnen Shell krijg je informatie, tegen-informatie. Veel kollega's bezitten alleen informatie van Shell." Ook binnen zijn gezin komen Shell, kerk en Zuid-Afrika ter sprake.

Tenslotte was het woord aan iemand die pleitte voor een andere ekonomische orde en voor terugtrekking van Shell uit Zuid-Afrika. E. van Herwijnen, oud-Shell direkteur. "We komen als gemeente samen om ons te bezinnen op ons geloof, op de grondslag van waaruit we leven, van waaruit we keuzen maken. (...) Shell, een exponent van de vrije marktekonomie, of misschien beter gezegd van de kapitalistische ekonomie. (...) Ik geloof dat de aarde en alles wat zij voortbrengt voor alle mensen bedoeld is. (...) Onze ekonomische orde die berust op het recht van de sterkste, waar de drijfveer geldzucht is, waarin mensen tot kostenposten worden gereduceerd, zo'n systeem staat naar mijn oordeel haaks op het evangelie. (...) Als wij Shell daarvoor aanklagen, klagen wij tevens onszelf aan want wij zijn onderdeel van die orde."

Shell kan zich binnen de bestaande verhoudingen (beurzen, konkurrentieverhoudingen, aandeelhouders) niet veel anders gedragen dan ze nu doet, zei hij. Maar er blijven een aantal gebieden waar wel keuzen gemaakt kunnen worden. Dat geldt met name voor de werkzaamheden in Zuid-Afrika. "We praten hier over een keuze op ethische gronden en dat is nogal ongewoon voor een bedrijf dat alleen op ekonomische gronden beslist."

Voor Herwijnen is het duidelijk dat Shell de apartheid steunt en zich uit Zuid-Afrika moet terugtrekken. Dit speelde ook een rol, vier jaar geleden, bij zijn beslissing om bij Shell weg te gaan. Maar veel zwaarder woog de onmogelijkheid om ethische aspekten te laten meespelen bij keuzen. Zijn indruk is dat de afgelopen vier jaar daar wat meer bespreekbaar is geworden. "Ik denk dat we onze bondgenoten binnen Shell, met name de ondertekenaars van de brief aan president directeur Van Waghem, niet in de kou mogen laten staan."

De avond eindigde met Nkose Sikelela iAfrika: God, zegen Afrika. Laat haar naam geprezen zijn. Hoor ons gebed. God geef uw zegen aan haar zonen en dochters... Volkslied van het ANC, Tanzania, Zambia, Zimbabwe en (met een eigen versie) Namibië. Deze verstokte agnosticus raakte ontroerd. In een nabespreking zei Herwijnen dat uit de hand lopende geweld bij de blokkade de diskussie binnen Shell jaren terug kan zetten. "Maar dat hangt hier vooral van Van Thijn af", concludeerde een aardige grijze mevrouw. [PvO]

* * *

DONDERDAG: DE ACHTERPOORT

Vol goede moed verzamelen en vertrekken we donderdag 20 april vanaf de Dam. Velen nog niet uitgeslapen na de swingende opening in Paradiso. Vol vreugde en kracht ook omdat Shell het kort geding tegen de ondertekenaars van de advertentie verloren heeft. Maar ook vol spanning over dat wat komen gaat. Er is veel politie in de stad en Van Thijn blijft vasthouden aan zijn 'demonstreren mag, blokkeren niet'. 'Ach', denken en hopen we, 'het zal wel los lopen. Hij moet toch inzien dat we met velen en vastberaden zijn, en niet uit op geweld'. Een uur later vinden we onszelf kotsend terug in Noord. Weer eens een illusie armer en veel emoties rijker.

Het begint al op de pont. Met behulp van enkele busjes ME wordt een katapult in beslag genomen. Een groepje mensen heeft met veel kreativiteit en moeite een middeleeuwse blijde in elkaar geknutseld. Hij werkt niet echt maar daar gaat het ook niet om. Het idee en het spektakel is belangrijk. "Toch willen ze dit apparaat aan de overkant niet hebben", zo verklaart een opper-agent de inbeslagname. De blijde haalt de overkant van het IJ dus niet. De overkill aan ME doet de enige tientallen mensen aan boord van de pont afzien van verzet.

Aan de overkant lopen veel mensen gelijk door naar de achterpoort. Shell heeft zelf de hoofdpoort al vakkundig afgesloten. De stemming zit er bij iedereen goed in. We zijn vrolijk. Met en zonder muziek. Met en zonder aangepaste outfit. Spandoeken, ballonnen, T-shirts, bakfietsen, muziekinstrumenten. Alles aangepast aan het motto 'Shell uit Zuid-Afrika'. Iedereen is vastbesloten om vrolijk, maar wel effektief te blokkeren. Bij de achterpoort staat veel ME. In 'vredestenu' zoals dat zo mooi genoemd wordt. Maar wel met alle wapenen onder handbereik. Vlak bij de poort staat een hamburger/cola tent.

Aarzelend maken wat mensen muziek. Er is toch spanning voelbaar. Laat Van Thijn zijn dreigementen uitvoeren of niet? Na een half uur blokkeren zijn de vredespakjes al verwisseld voor de gevechtsuitrusting. Er arriveert een vrachtwagen die per se de poort door moet. Zo'n vijftien ME'ers banen zich een weg door de nog steeds vrolijk blokkerende massa. Achter de vrachtwagen duiken ineens ME'ers met traangas karabijnen op. Alles gaat snel. Er wordt geduwd en getrokken. Een ME'er slaat iemand met de kolf van zijn karabijn in het gezicht. Er wordt wat harder geduwd en getrokken.

Dan stabiliseert de situatie zich. Voor de poort een linie ME. Daarvoor wij. Dan verschijnt er weer een auto. Een kleintje ditmaal. De twee inzittenden zijn niet bereid om om te keren. Ze willen "normaal hun werk gaan doen". De bijrijder wordt kwaad omdat ze niet doorgelaten worden. Hij stapt uit. Met een knuppel in z'n handen. Er wordt goed op gereageerd. Mensen proberen hem z'n knuppel afhandig te maken. Ze slaan niet, dit ondanks het feit dat de 'aanvaller' flinke klappen, maar vooral schoppen uitdeelt.

Uiteindelijk laat 'ie z'n knuppel los. Hij vlucht, huilend bijna, weer naar z'n busje. Buurtbewoners verklaren later dat ze de knuppelaar als agent kennen. Is hier sprake van opzet? Het lijkt er zeker op, want vlak nadat het vrachtwagentje weg is begint 't echt. Voor de poort staat inmiddels een linie ME'ers te paard. Veel mensen gaan op de grond voor de paarden zitten. In het vertrouwen dat paarden altijd grote moeite zullen doen om niet op iemand te gaan staan.

De politie wil iedereen weghebben. Dat wordt langzamerhand wel duidelijk. De paarden dringen op. Eén berijder dwingt zijn paard met klappen om door te lopen. Over de mensen heen. Er ontstaat paniek. Het is niet goed om in zulke situaties te gaan rennen, maar de meeste mensen doen het toch. Daar waar het eerdergenoemde paard de blokkade ingedwongen werd blijft iemand op de grond achter. Hij sleept zich vooruit. Weg van het inmiddels overal aanwezige traangas. Het blijkt P. te zijn. De schrijver van een zojuist uitgekomen boek Terreurbestrijding in Nederland. Opzet? Later blijkt dat ie op het nippertje aan de dood ontsnapt is. Volgens een arts van het Lucas Ziekenhuis zou 'ie "hartstikke dood zijn geweest als het paard 15 centimeter verderop had gestapt".

We krijgen enorme ladingen traangas over ons heen. En weer. En weer. Een klein, maar dapper koor probeert de zaak te sussen. Ze lopen langzaam in de richting van de ME-linie. Onderwijl Zuidafrikaanse liederen zingend. Ingehouden maar met kracht. Tussen zo'n chaos maakt een zingend groepje mensen altijd veel indruk. Nu ook. Op ons tenminste.

Op het moment dat het groepje zangers/sters de linie tot op 25 meter genaderd is, ploft er een traangasgranaat midden tussen hen in. Op hetzelfde moment begint ook het waterkanon hun richting op te spuiten. Verdwaasd rennen ze weg. Goedbedoeld, maar het mocht niet baten. Later zitten ze op een podium ergens langs het water. Een beetje verdwaasd, maar er wordt weer gezongen. Zacht maar met kracht.

Het chargeren blijft doorgaan. Iedereen is kwaad. Maar vooral verbijsterd over het waanzinnige politie-optreden. Waarom moest dit in godsnaam? We kijken elkaar aan. We herkennen de sfeer en de geur van adrenaline. Er wordt door ME'ers gericht met traangasgranaten op mensen geschoten. Iemand krijgt een granaat recht in z'n gezicht. Waanzin. De meeste mensen proberen zich tot het uiterste te beheersen. Geen geweld, dat hebben we tenslotte afgesproken. Toch is het moeilijk om in zo'n situatie je zelfbeheersing niet te verliezen.

Na de eerste charge moet de ME zich terugtrekken omdat ze last hebben van hun eigen traangas. Met gasmaskers komen ze terug. En blijven ze komen. Sjit. Sjit. Stillen in kraakoutfit (helmen, bivakmutsen, leren jekkies) mengen zich tussen de blokkeerders. Ze sporen mensen aan om met stenen te gooien. Overal lopen mensen te hoesten. Betraande gezichten. Van het traangas, maar ook van emoties. Er worden, onder dekking van charges mensen gearresteerd.

Na hevige protesten van Links Akkoord en anderen bij Van Thijn wordt het wat rustiger. Of het protest de reden hiervan is blijft onduidelijk. Tegen vieren maken we de balans op met zes of zeven arrestaties, drie mensen afgevoerd door ambulances, tientallen licht en minder licht gewonden. En spanning over dat wat morgen (vrijdag) gebeuren gaat. 'Vrije geesten blokkeer je niet' is te lezen op een spandoek op het Shell-terrein. 'Nee', moet Van Thijn gedacht hebben, 'vrije geesten spuit je vol met traangas en vervolgens sla je ze in elkaar. Veel effektiever.' Beheerst politieoptreden is uit de tijd. No Nonsense.

P.S. Later op de dag wordt bekend dat P., de jongen die getrapt is door het paard, een gekneusde nier heeft, een gekneusde long en een paar gebroken ribben.

* * *

VRIJDAG: HET SPEKTAKEL

En weer is het verzamelen op de Dam. Veel mensen zijn er om 6.30 uur nog niet. De paar honderd die al wel aanwezig zijn, weten zeker 'dat de rest nog wel komt'. En inderdaad, in een paar uur tijd groeit het aantal aanwezigen rondom 'het lab' tot zo'n 7.000 anti-apartheidszielen. De sfeer is weer uitstekend. Nog meer mensen dan op donderdag lopen direct door naar de achterpoort, want wederom 'zal het daar gebeuren'.

Een beetje treurig is het wel. Voor de mensen die trouw bij de hoofdpoort plaatsnemen. Maar ja, we worden als vliegen op stroop naar die inmiddels beruchte achterpoort toe getrokken. We willen erbij zijn. Onderweg eerst nog even koffie en een boterham bij een van de standjes. Perfect geregeld trouwens. Er is meer muziek dan gisteren, maar minder theater. Eigenlijk is de hele spektakelblokkade één groot theaterstuk. En wij mogen de hoofdrol spelen.

Bij de poort waar het donderdag zo tragisch uit de hand liep door het waanzinnige optreden van de politie is het druk. Er staat een linie ME. Pal voor hun voeten is een streep geschilderd. Daar mogen ze niet overheen. Vijftig meter verder staat ook een streep op de grond. Daarachter staan wij. In het niemandsland, veel pers. En Klaas Wilting, de politiewoordvoerder. Persmuskieten drommen om hem heen. Hij voelt zichzelf duidelijk belangrijk. Ingenomen met zichzelf en zijn rol. Als al die (pers) mensen donderdag op dezelfde plaats waren geweest dan was het anders gelopen. Maar ach.

DISK, de Dienst in de industriële samenleving vanwege de kerken, deelt stencils uit. Iedereen wordt uitgenodigd voor de koffie. Gratis in de vlakbij gelegen Ritakerk. Aangeboden door "enkele baanloze scheepsbouwers uit Amsterdam Noord". Er is ook een forum. Leuk. Maar toch blijven de meesten liever bij de blokkade. We willen erbij zijn.

Zo tegen negen uur gebeurt het. Maar niet bij de achterpoort van donderdag. Een paar honderd meter verderop blijkt nog een weggetje te zijn dat uitkomt op het Shell-terrein. Daar zullen de Shell-werknemers langs komen. Er zijn enige honderden mensen op het punt waar het weggetje begint.

De ME begint rustig naar voren te lopen. Ze duwen mensen weg. Dan blijven ze stilstaan. Er is nu een vijf meter brede strook langs het hek vrijgemaakt. We blijven met z'n allen vlak voor de ME-linie staan. Een grote groep Shell-werknemers komt aan. Te voet. Ze moeten achter de linie langs. Uit honderden kelen klinkt het "Shell uit Zuid-Afrika." Vuisten gaan gelijktijdig de lucht in. "Shell uit Zuid-Afrika". Er gaat een rilling door de massa. Dit is het! De Shell-werknemers lopen wat wit weggetrokken achter de linie langs. Langzaam. Ze kijken. Zijn onder de indruk. "Shell uit Zuid-Afrika!". Iedereen roept. Niemand gooit. Niemand doet een poging om verder naar voren te dringen. Beheerst en vastberaden maken we onze mening duidelijk. Hier boeken we onze morele winst. Geweldig. Ontroering.

Als alle werknemers de linie gepasseerd zijn trekt de ME zich terug. Gejuich. Langzaam lopen we naar voren. De ME loopt achteruit. Er blijven wat 'stillenbusjes' achter. Mensen gaan er omheen staan. Ze lachen en maken de stillen in de busjes belachelijk. Dan rijden ook deze busjes weg. Weer gejuich. De situatie lijkt rustiger te worden. Maar dan blijkt dat er nog veel meer werknemers naar binnen moeten. De ME komt terug. Ze lopen langzaam weer in onze richting. Sommigen gaan op de grond zitten. De meesten lopen terug. De mensen die op de grond zitten worden met flink veel geweld aan de kant geslagen. Oh nee, niet weer! Maar toch.

Vertrokken gezichten in de witte ME-helmen. Een paar ME'ers doen echt hun best om zo hard en veel mogelijk te slaan. Een aantal mensen wil terugvechten. Ze pakken stenen en trekken hun bivak's naar beneden. Maar dat willen we niet. Er wordt uit alle macht geprobeerd om deze mensen tot bedaren te brengen. We zijn de gaswolken van gisteren nog niet vergeten. Dat niet nog een keer.

Plotsklaps vliegt er toch een steen in de richting van de ME. "ME chargeren!" klinkt het direkt uit de luidspreker op commandowagen. We rennen. De straat staat vol mensen. Duizend of meer. Weer gaan alle vuisten de lucht in. En weer roepen duizend kelen: "Shell uit Zuid-Afrika". Rennende mensen. Bijna in paniek. Er wordt weer met traangas geschoten. Niet echt veel, maar toch. Van Thijn heeft beloofd aan de fractievoorzitters van de gemeenteraad dat geen traangas meer ingezet zou worden. Maar ja, beloftes zijn er blijkbaar niet om je aan te houden.

Zelfs mensen van de EHBA worden in elkaar geslagen. Terwijl ze hulp verlenen aan traangasslachtoffers. Mensen vallen over elkaar heen. De ME blijft jagen. Tot halverwege de straat. Dan zien we in de verte vijf bussen rijden. Vol Shell-werknemers die per se willen werken. Als de bussen gepasseerd zijn wordt het weer wat rustiger. De onderlinge discussies over het al dan niet reageren met geweld laaien hoog op. "Als jij met stenen gooit geef je hun het argument in handen om ons in elkaar te slaan." "Ik maak zelf uit wat ik doe", is de reactie van iemand met de tekst 'militarisme is moord' op z'n rug. Het is moeilijk om je te beheersen. Maar wel nodig.

Wilting zegt op de radio dat wij als eerste met traangas gegooid zouden hebben. Hij liegt. De zelfcontrole van de demo was zo sterk dat dit niet kan. De Shell-werknemers zijn toch nog op hun werk beland. Jammer. Maar het brute politieoptreden in opdracht van Van Thijn is puur verlies voor de bestuurders. En vooral ook voor Shell. Het anti-apartheidsgehalte van het bestuur van Amsterdam is duidelijk geworden. Nul.

HET POLITIEOPTREDEN

CPN-raadslid Jeroen Saris heeft met Van Thijn gesproken. Volgens van Thijn had een van de politie-optredens te maken met de aanwezigheid van iemand met een gaspistool. Waarna het gerucht ging dat het om een alarmpistool, een gaspistool dan wel een echt pistool ging, ook bij de politie.

Verder is volgens Van Thijn de politie zo bekogeld met stenen dat er ingegrepen moest worden. Met name zou een politieman een gebroken kaak hebben opgelopen. Iemand anders heeft mij (PvO) inderdaad verteld dat een stille een baksteen dwars in zijn gezicht kreeg. Maar noch Jeroen Saris noch ik hebben verder veel stenen zien vliegen.

Ik zag ze alleen sporadies bij arrestaties en bij charges. En ook daar werkte de sociale kontrole redelijk effektief. Verder was het beleid volgens Van Thijn elk begin van blokkade te voorkomen. Wat overigens slechts de eerste charge begrijpelijk maakt. Dat daarbij bijna een dode is gevallen, was Van Thijn onbekend. [PvO]

DAT VERDOMDE TRAANGAS

Het traangas dat de politie bij de achterste poort zo overvloedig gebruikte was heel ander spul dan wat ik begin tachtiger jaren zo vaak heb geslikt en gesnoven. Dat brandde vooral aan neus, keel en ogen, maar dit... Wat een verschrikkelijke troep. Het brandde wat minder maar bezorgde me een verschrikkelijke ademnood.

Heel snel hijgend en met een panisch gevoel: ik ga dood, ik stik, rende ik zover mogelijk weg. Andere mensen hadden dezelfde ervaring. Mensen kotsten en lagen voor pampus op de grond. Een lege huls is meegenomen om te laten onderzoeken wat het is. Het gemene was ook dat het spul vóór mensen uit werd geschoten, waarna ze er met een charge dwars doorheen werden gejaagd. En de charges kwamen totaal onvoorspelbaar, zonder zichtbare aanleiding.

Een charge vond plaats tegen een groep mensen die stonden te swingen op de muziek van een band. Totaal onverwachts joeg de smeris hen zonder reden het gas in. Waarna ze zich weer even geheimzinnig honderd meter terugtrok. En dan probeer je een paar mensen die terecht uit hun bol gaan te overtuigen dat ze desondanks geen stenen moeten gooien omdat de politie/Van Thijns strategie wel héél sterk lijkt op een bewuste poging een rel van aktievoerders in een volkswijk te provoceren. Wat ze, ik sta toch en beetje met mijn ogen te knipperen van verbazing, donderdag niet gelukt is.

Zo'n jaar of vijf, zes geleden is er erg veel onderzoek gedaan naar de schadelijke effekten van traangas (te veel om nu op te noemen). Dat ging samen met een politieke kampagne waarvan het resultaat was dat traangas alleen nog maar in extreme, zeer bedreigende situaties gebruikt mocht worden. Geleidelijk is dat voorschrift uitgehold en nu smijt de smeris er weer mee of het serpentine is. Hoog tijd de kampagne weer op te rakelen. [PvO]

THE SHELL CONNECTION

Woensdagmiddag verzamelden zich knappe koppen en salonsocialisten in zaal D108 van de Universiteit van Amsterdam. Er werd een openbaar kollege gegeven door vijf sprekers. Toen ondergetekende aankwam, was de zaal reeds stampvol.

Na een zitplaats te hebben bemachtigd, bleek dat de eerste spreker, Karel Roskam, reeds aan de beurt was geweest. Keith Pieterse was bezig aan zijn verhaal met als titel 'Waarom ekonomiese sankties?' Hij is Zuidafrikaans banneling. Hij vindt dat de acties die hier en daar gehouden worden, zoals het sturen van kaartjes naar Botha en het veranderen van straatnamen niet interessant omdat het geen zoden aan de dijk zet.

Hij pleit voor meer druk op de overheid om sankties. Kerken en politici, maar ook actiegroepen moeten goed nadenken of hetgene wat zij doen daadwerkelijk helpt, zin heeft. Zo moeten volgens hem de kerken stoppen met het naar Nederland halen van "mensen uit ZA zélf, alsof wij van een andere planeet komen", want daarmee steunen ze ook de apartheidspolitiek, nl. door reisgeld, e.d. te betalen.

Van Thijn zou meer moeten doen dan anti-apartheidsgroepen af en toe wat geld toe te werpen en de FNV moet de kreet 'solidariteit' in praktijk omzetten. Kortom: de Nederlandse overheid moet zich daadwerkelijk inzetten voor ekonomische sankties. Vervolgens hield Marijke Smit een praatje. Zij is medewerkster van de Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen en gooide met cijfers en citaten. Het kwam er in ieder geval op neer dat Shell niet zo vriendelijk is als ze zich voordoet, zeker niet in Z-A. En het is terecht als daar wat tegen gedaan wordt.

Na de pauze was Klaas de Jonge aan de beurt, een ieder wel bekend. Hij was vrij konkreet en pleitte voor aan akademische boykot. Hij wees erop dat medische studenten bijvoorbeeld, via een uitwisselingsprogramma naar Z-A gaan en daar eerder mogen opereren dan in Nederland. Studenten zeggen dat een boykot van uitwisselingsprogramma's indruist tegen hun akademische vrijheid. Klaas de Jonge wees dit van de hand en stelde dat wetenschap en politiek niet te scheiden zijn. Conclusie: akademische vrijheid in Z-A is onzin.

JONGEREN TEGEN APARTHEID

Woensdag in het Open Haven Museum, ver weg op de Sumatrakade, hadden Jongeren Tegen Apartheid een manifestatie over vooral Namibië gepland. Het bezoek aan de manifestatie, met een grote tentoonstelling over Zuidelijk Afrika, viel nogal tegen. Men dacht dat de fietsdemo er zou eindigen, maar dat was niet zo.

Zo'n tien jongeren en wat kadebewoners luisterden naar een overigens prima verhaal van een vrouw van het KZA over Namibië en een korte inleiding over SAYCO (South African Youth Congress) waarvoor Nederlandse jongeren kampagne voeren (tienduizenden guldens opgehaald). Het verhaal over Namibië ging o.a. over de situatie rond de onafhankelijkheid. Resolutie 435, waar alles om draait, dateert al uit 1978. In die resolutie staat dat SWAPO terug kan naar Namibië, naar kampen van de VN. Verdere afspraken zijn buiten SWAPO om gemaakt.

De Namibische scholierenorganisatie NANSO, waarvoor Jongeren Tegen Apartheid ook kampagne gaat voeren, werd opgericht in '86, vertelde de spreekster. NANSO organiseerde o.a. schoolstakingen vanwege de aanwezigheid van het Zuidafrikaanse leger in en bij de scholen. Soldaten gaven er les met als enige kwalifikatie dat ze Afrikaans konden spreken.

Het ging vooral om indoktrinatie en het inwinnen van inlichtingen. Ook diende de aanwezigheid van scholieren als schild tegen SWAPO. Nu geeft NANSO voorlichting over de verkiezingen, wat demokratie inhoudt e.d. Ze biedt zo enig tegenwicht aan de miljoenen Rands die Zuid Afrika de rechtse Turnhalle Alliantie schenkt voor propaganda.

Het KZA kan de vooral in het begin eenzijdige berichtgeving in de Nederlandse pers over Namibië korrigeren door haar eigen kontakten daar. Die lopen vooral via kerken, die inmiddels ook beschikken over fax, telex en computers. (Binnenkort nieuws uit Namibië op de Zwarte Ster?). Tijdens de kampagne van Jongeren Tegen Apartheid voor NANSO komen twee vertegenwoordigers van deze organisatie naar Nederland, binnenkort. Jongeren Tegen Apartheid is te bereiken via 020-270801. [PvO]

VAKBOND EN BLOKKADE

Donderdag. Vanavond was er in het 0deontheater een diskussie over sankties. Tenminste, dat was de bedoeling. Een van de aanwezigen vertelde ons dat er vooral kritiek ter sprake kwam op de houding van de meeste vakbonden t.o.v. de blokkadeaktie.

Zoals bekend steunde van de landelijke FNV-bonden alleen de Voedingsbond de aktie, en stak daarmee behoorlijk haar nek uit. (Voorzitster Greetje Lubbi was een van de mensen die moest rennen voor Van Thijns traangas). Wel steunden de Amsterdamse afdelingen van FNV, ABVA/KABO en ABOP, tegen de landelijke FNV in, de aktie.

Achter een tafel zaten vakbondsmensen van Shell, KLM, Hoogovens en het Anthony van Leeuwenhoekziekenhuis, die vertelden over de stand van zaken rond de anti-apartheid in hun bedrijven. Verder waren er Wouter v/d Schaaf van de Vervoersbond, die in een FNV buitenlandkommissie zit, en Gijs Honingh van de Industriebond, met Shell in zijn 'pakket'.

V/d Schaaf vond dat er binnen de bedrijven gaan draagvlak was voor de aktie. Leden in de zaal keken daar anders tegenaan. O.a. zei iemand van de Voedingsbond: als de kwestie zo breed maatschappelijk ligt, is het standpunt van de direkt betrokken werknemers (die van Shell) niet doorslaggevend.

Een andere vraag uit de zaal, van iemand van de Sociale Dienst: er is een overleg tussen gemeente en bedrijven over werkgelegenheid, waarbij óók Shell aanwezig is. Moet je dat wel doen? Honingh vond dat de werkgelegenheid de doorslag moest geven. Een vrouw uit de zaal: de Politiebond was enige tijd geleden aktief en wij waren solidair. Maar nu ben ik gekonfronteerd met een ME-optreden waar ik geen begrip voor heb. V/d Schaaf had geen antwoord.

Nou dat was het wel zo'n beetje, zei onze zegsman. In ieder geval werd het me duidelijk dat de basis van vakbonden soms wel eens radikaler is dan de top en dat je om de bonden in beweging te krijgen misschien niet altijd moet beginnen die top aan te spreken.

MOTORRIJDERS TEGEN SHELL

's Ochtends, toen we aan de koffie zaten, vlak voor we uit A'dam naar Utrecht zouden vertrekken, regende het nog pijpestelen. De motorrijders/sters uit Wageningen en andere plaatsen zijn dan ook nat geregend. Toch werd het later droog, en brak zelfs de zon door.

Zo'n zestig motorrijders/sters die nooit Shell tanken verzamelden zich op het Domplein in Utrecht. Om 14.30. Een groot deel van de rijders/sters haalde ogenblikkelijk gereedschap tevoorschijn om het een en ander bij te sleutelen. Dit sleutelen varieerde van olie bijvullen ("de mijne zuipt als een gek") tot een op het eerste gezicht volledige demontage van het motorblok. Het was een wonder dat we om drie uur konden vertrekken zonder dat er iemand achterbleef.

We werden begeleid door een achttal 'kollega's' van de politie zodat we zonder al te veel ronddolen door Utrecht de snelweg bereikten. Opvallend was dat bij iedere tankstation een politiewagen angstvallig de wacht stond te houden. Bij de Shellpompen waren dit er nog meer ook. Eenmaal in A'dam aangekomen reden we richting Shell-lab. Voor de daar aanwezige tv-camera hebben nog even met z'n allen geshowd. Pal voor de toen nog ongeblokkeerde hoofdpoort. Hiermee kwam ook een einde aan een naar mijn gevoel politiek verantwoord schoolreisje....

FIETSEN TEGEN APARTHEID

In Amsterdam werd woensdag de aktie-driedaagse gestart met een fietstocht langs apartheids-bedrijven. Ruim 150 mensen vertrokken vanuit het Vondelpark, waardoor al direkt een KLM-bus de voortgang op de Stadhouderskade stremde.

Op het Leidseplein werd er gedemonstreerd bij de AMRO en KLM, waarna de stoet het Gerechtsgebouw aandeed omdat daar Shell wederom een nederlaag leed. Bij Barclays aan de Weteringschans werd even stilgestaan omdat die wat jaartjes geleden zo verstandig waren zich terug te trekken uit Zuid-Afrika. Vervolgens een prachtige performance bij het kantoor van Heineken en een geldstrooiaktie voor de ABN in de Vijzelstraat. Aangekomen bij de Dam kreeg Trix het weer voor haar kiezen dat ze wel 5% van de Shell-aandelen in haar bezit heeft en tot slot protest bij de Stopera.

Het vervelende van zo'n fietsdemonstratie is dat het bijna onmogelijk is om op een normale manier spandoeken te dragen. Deze ontbraken dan ook vrijwel geheel zodat het voor omstanders meestal gissen was aan welke wielerwedstrijd deze mensen nu eigenlijk deelnamen (en dat ging me traag zeg...)

OOK SPRINGTIJ VOOR SLANGENSNIJERS

Snijers zijn deze week hieper-aktief. Zondag 16 april werd een Shellpomp in Nijmegen onder deskundige handen genomen. De volgende nacht werden pompen in Leiderdorp, Waddinxveen, Nieuwerkerk aan de IJssel, Hazerswoude en Reeuwijk met een bezoekje vereerd.

Bij de snij-aktie in Leiderdorp werden drie mensen betrapt en na een wilde achtervolging klem gereden en gearresteerd in de buurt van Leiden. Dinsdagnacht was een Shellpomp in Haarlem aan de beurt voor anti-apartheidsaktivisten. De smeris heeft de afgelopen dagen ook niet stil gezeten: maar liefst twee persverklaringen van respektievelijk de aktiegroep RARA en MAX HEVELAAR zijn bij het ANP in beslag genomen ten behoeve van onderzoek.

OVER HET (GAS) PISTOOL

Op de eerste pont, die de kop van de stoet vanaf de Dam donderdag het IJ overzette, zat één ongelofelijke klootzak. Hij was op de gangway geklommen, zo'n drie meter boven de passagiers, en zwaaide gedurende de hele overtocht met iets dat niets anders kon zijn dan een (soort) pistool.

Rond zijn hoofd had hij een sjaal geknoopt. Hij zag er ongeveer uit zoals de pers autonomen pleegt af te schilderen. Bij aankomst van de pont schoot hij tweemaal in de lucht, onder het schreeuwen van 'aktie, aktie'. Hij hoorde, althans liep voortdurend bij, een groepje dat steeds een beetje voor de stoet uitholde, en dat zich ook voortdurend van deze kreet bediende.

Hij werd gearresteerd, en het pistool bleek een gaspistool. Dat deed de politiekommandant zijn manschappen vertellen dat de demonstranten misschien gewapend konden zijn. Eén en ander heeft ongetwijfeld bijgedragen aan de ongehoorde felheid van het latere smeris-optreden. Zulke hufters dus niet langer tolereren of denken dat ze geschift zijn!

EEN BEETJE GOLF...

Voordat de blokkade plaats zou vinden was er al het een en ander te horen en te lezen over de visie van anti-apartheids burgemeester nr. 1 Ed van Thijn over met name dat het blokkeren van de zuidpoort niet te tolereren zou zijn. Blokkeren kan niet, demonstreren kan wel, en meer van deze onzin. Veel mensen waren dan ook nieuwsgierig op welke manier er gereageerd zou worden op het blokkeren van de zuidpoort.

Het geweld van donderdag tart elke beschrijving. Gevaarlijke gekken in stillenbusjes, traan- en braakgas, waterkanon enz. enz. Duidelijk te zien was dat het geweld van de smeris goed voorbereid was. Het ging hun er dan uiteindelijk niet zo zeer om de mensen het blokkeren onmogelijk te maken, maar meer om mensen gericht af te straffen. De ME voerde charges uit om de mensen weg van de poort te krijgen om vervolgens weer 'ruimte' te geven.

Ze waren duidelijk uit op een rel. Met als volg de negatieve publiciteit m.b. de strijd tegen multinational Shell. "Jullie beschadigen het imago van een multi, dan beschadigen wij het imago van jullie." En het gevolg kan zijn dat veel mensen ontmoedigd worden om de dag daarop naar de blokkade te komen. De schaarse indrukken die op dit moment van de burgerlijke pers zijn, spreken wat dat betreft boekdelen: "Relschoppers maken blokkade grimmig".

Het geweld van de staat valt dan ook niet anders te vertalen als een gevolg van de angst dat een strijd tegen een multi te bedreigend, en dus te succesvol aan het worden is. Shell is al jaren negatief in het nieuws vanwege de strijd tegen Shell. Het laatste jaar wel heel veelvuldig. De radikale strijd tegen Shell heeft wat dat betreft een door velen, ook binnen de beweging, onderschatte bijdrage geleverd.

Breek Shell!!!

WATERSPEKTAKEL

Om 10 uur gaan de trossen los van ongeveer 20 grote en kleine schepen. Vanaf de Levantkade in een lange sliert met vlaggen, spandoeken en trommels richting het lab. Boeien en smeris te water verhinderen ons echt dicht bij het lab te komen. Het kleinste bootje (kano?) wordt geschept door de grootste. Het pond heeft ook menig oponthoud. Het grootste deel van de dag is het heerlijk dobberen en zonnen.

150 METER VROUWENSTRIJD

Met de laatste traangastranen nog in mijn ogen zal ik proberen te beschrijven hoe het vrouwenblok zich manifesteerde tijdens de spektakelblokkade op donderdagochtend.

Als een rode draad liep een stoet van ongeveer 80 vrouwen in de optocht naar en op de blokkade. Een paars-rood-roze doek van 150 meter maakte duidelijk waarom vrouwen kozen voor een apart blok: 'Shell helpt apartheid biotechnologie en milieurampen – Met man en macht worden zwarte vrouwen en natuur verkracht – Amandla you strike women you strike the rock – Haar strijd is mijn strijd vrouwenstrijd is wereldwijd – Doodt het zaad van het patriarchaat - Shell kommer en kwel het kerngezin voor ekonomisch gewin'.

Al slingerend, zingend, schreeuwend liepen we naar de hoofdpoort, waar een groep vrouwen in de vrouwencirkel een symbolische bevrijding van de zwarte vrouwen uitbeelden. Helaas was er niet veel van te zien omdat de (mannelijke) fotografen, ook na uitdrukkelijk verzoek, niet uit de kring wilden gaan. Verder naar de achterpoort. Tot de ME het nodig vond om de demonstranten uit de tent te lokken en met traangas, paarden, en dergelijke begon te kloten, is het vrouwenblok hecht en sterk aanwezig geweest.

"We zijn hier met een vrouwenblok omdat we het leuk, stimulerend en noodzakelijk vinden. Stimulerend om daar met veel vrouwen aanwezig te zijn en onze gezamenlijke kracht te voelen. Stimulerend om de kontakten en banden tussen vrouwen onderling te verstevigen. Noodzakelijk omdat het beter/slechter denken ook in mensen die axievoeren zit. Dit wordt wel op een extreme manier duidelijk door alle vormen van sexisme en sexueel geweld die ook binnen de beweging voor komen. Hoe graag we ook zouden willen dat het niet zo was, vrouwen WORDEN lastig gevallen, soms stiekem, soms heel openlijk, en zo lang dat zo is blijft dit één van de redenen voor een vrouwenblok."

"We hebben gekozen voor een autonoom (op zichzelf staand) vrouwenblok, omdat we onze strijd op onze eigen manier willen voeren, en ook onze eigen standpunten willen willen bepalen. We vinden de leus van de SuZa te beperkt. Daarnaast is het weer eens aan vrouwen overgelaten de positie van vrouwen duidelijk te maken. Wij willen dat iedereen daar ook mee bezig is. Het moet een vanzelfsprekend onderdeel van de strijd zijn! Omdat al deze redenen niet losstaan van elkaar hebben we gekozen voor een rode draad."

ZWARTE VROUWEN ONDER APARTHEID

Het Ostadetheater zat tot de nok toe vol vrouwen en mannen. Het thema werd ingeleid met een video uit begin '80 die een beeld gaf van het leven van verschillende vrouwen in Zuid-Afrika. Ondertussen is in Zuid-Afrika de strijd heviger en heftiger.

In het Ostadetheater zaten donderdagavond (minstens) 120 mensen. De thema-avond over zwarte vrouwen in Zuid-Afrika en Namibië werd ingeleid met en video uit begin '80-er jaren over verschillende vrouwen in de thuislanden, die hun man één keer per jaar zien, kinderen en ouders moeten zien te verzorgen en verder niets dan stof en leegte hebben.

Er was gefilmd in een arbeidstertehuis. Daar wonen vrouwen hutje mutje en van alle bezoek en kinderen geïsoleerd. Als ze ruzie maken kunnen ze na een nacht in de isoleer de gevangenis in. Uit deze en andere voorbeelden bleek nog eens duidelijk hoe het apartheidssysteem werkt. Hoe het regelt, verbiedt en vrouwen, mannen en gezinnen kapot probeert te maken. Maar ook hoe strijdbaar en sterk de vrouwen zijn.

Hoe vrouwengroepen werken aan het opkomen voor hun eigen belangen en een sterk zelfbewustzijn. Hoe de vrouwen van de illegale krottewijk Crossroads een krachtig protest hebben laten horen bij de arrestaties. Hoe vrouwen van het ANC door de door het apartheidsregime gecreëerde strijd tussen zwart en blank tot gewapende strijd over gaan.

Na de video spraken twee vrouwen van de SWAPO. Zij zijn gevlucht uit Namibië in '74 en werken in de vluchtelingenkampen in Zambia. Daar hebben zelfhulpprojecten voor vrouwen opgezet waar men weeft, kleding maakt en ganzen en kippen houdt voor eigen consumptie. Alfabetiseringsprojecten worden opgezet om vrouwen op te leiden. Opleiding is een van de voornaamste speerpunten van de activiteiten. (kennis is macht, toch?) Ze hebben veel steun, zowel moreel als financieel, nodig. Materialen, kookspullen en medicijnen voor de klinieken.

Over de huidige ontwikkelingen (na de onafhankelijkheidsresolutie 435, die 1 april in werking ging) hebben de vrouwen tegen-informatie gegeven. Zuid-Afrika probeert met alle middelen om de SWAPO zwart (!) te maken en hen de schuld te geven van de huidige problemen in Namibië. Z-A. ontkent dat de SWAPO recht zou hebben om aan de verkiezingen mee te doen omdat ze niet in het land zou zijn geweest al deze jaren. Ze hadden inderdaad geen bases in Namibië, maar dat kun je van guerrillastrijders ook niet verwachten. Op allerlei manieren saboteert Zuid-Afrika het onafhankelijkheidsproces.

In de militaire tak van de SWAPO (naast een diplomatieke en politieke) zitten veel vrouwen. Zij vechten net zo hard mee. Een probleem voor hen schijnt op het moment een tekort aan maandverband te zijn. De boodschap van de SWAPO-vrouwen was duidelijk: Steun de SWAPO, en 'counteract' de Zuidafrikaanse propaganda! En blokkeer Shell!!

Na een mij wat onduidelijke act vertelde een leidster van ANC een indrukwekkend verhaal over haar leven haar strijd, haar jeugd onder apartheid en haar bewondering voor hoe in Holland de strijd opgepakt wordt. "It's painfull but also gratefull to be a refugee in Holland (…) to see not only how much people here they hate the system in South Africa but also how much they can do."

* * *

SHELL ALS MULTI

Op donderdagavond konden we in de Melkweg terecht voor een avond over Shell als multinational. Shell doet meer dan aktiviteiten in Zuid-Afrika, en het is ontzettend belangrijk juist nu te laten zien wat de strategieën zijn waar een multinational als Shell zich van bediend om haar belangen en macht in de toekomst uit te breiden.

De eerste spreker in de Melkweg was Ywe de Jong. Hij sprak over Shell als multinationale onderneming wat geïllustreerd werd aan de hand van de gang van zaken rond de sluiting van de raffinaderij op Curaçao. Shell was in '87 het op één na grootste bedrijf ter wereld, en is duidelijk groter dan andere Nederlandse multi's. 90% van het geld verdient Shell in de traditionele olie- en gas sector. De meeste winst behaalt men in de VS en Europa maar in vrijwel geen land ter wereld is het Shell-embleem niet te vinden. Op deze sterk uitgebouwde distributie komen we nog terug. De rest van de winst wordt in de chemie (8%, in Nederland geconcentreerd in Moerdijk) en in diverse andere sectoren. Hieronder vallen energie, bosbouw, metalen (Billiton) en zaadveredeling.

Het feit dat een bedrijf multinationaal wordt genoemd betekent een aantal dingen. Het bedrijf is groot wat betekent dat het een economische (en politieke) macht vormt. Shell investeert per jaar 20 miljard gulden, wat neer komt op driemaal het Oosterschelde-project. En dat is een machtsmiddel. Multi's zijn internationaal gericht, wat betekent dat ze hun belangen dienen door landen wat voorwaarden betreft te vergelijken (en tegen elkaar uit te spelen). Verder wordt geopereerd op een oligarchise markt, wat betekent dat ze met een klein aantal bedrijven de totale markt proberen te beheersen.

Diversifikatie is nog een kenmerk: spreiding van de belangen over zoveel mogelijk (veel belovende) sectoren. Hoewel Shell in vrij weinig sectoren vertegenwoordigd is, is ze binnen haar grootste poot vertegenwoordigd in alle fasen van het verwerkingsproces van gas en olie. Dat betekent dat bij een hoge olieprijs de winst vooral uit de winning komt, en bij een lage vooral uit de raffinage en de distributie.

Als laatste kenmerk werd 'Research & Development (R&D) genoemd. Dat doen ze bijvoorbeeld in A'dam-Noord. Gezien de enorme macht van multi's en het feit dat buiten die bedrijven alleen de overheid en universiteiten hier werk van maken (maar dan vaak volledig konform de belangen van bijv. Shell) geeft ze dit een enorme invloed in het ontwikkelen van nieuwe technologieën en het gebruik daarvan.

CURAÇAO

Voor het historische overzicht van de aanwezigheid van Shell op Curaçao wil ik vooral verwijzen naar de 'Radikale Anti Shell Krant' (te verkrijgen via Ultimatum, Houtkopersburgwal 15 Amsterdam of als bijlage in een oude NN of Zwarte).

Over het vertrek van Shell het volgende. Nadat het bedrijf besloot de belangen te concentreren op de VS viel de rol van de raffinaderij op Curaçao terug van voor de wereld tot een regionale. Shell stopte met investeren en de boel werd slecht onderhouden. De raffinaderij draaide op halve sterkte en de produkten werden nota bene niet verkocht onder de Shell vlag, maar via de spotmarkt waar lagere prijzen gelden. Shell vond de raffinaderij onrendabel.

De Antilliaanse regering werd een saneringsvoorstel gedaan (lonen omlaag, mensen eruit) en moest voor 2/3 verantwoording nemen in de raffinaderij. De regering weigert omdat ze geen zin heeft om met de brokken te zitten als het mis gaat. Het wordt uiteindelijk geregeld als de boel voor 1 gulden verkocht wordt aan de Antilliaanse regering die het verhuurt aan Venezuela. Door dreiging met sluiting (wat een financiële ramp voor de Antillen zou betekenen) worden de belangen afgestoten, en weer onder de meest gunstige omstandigheden. Alleen omdat meer winst gehaald kan worden in de VS wordt Curaçao, zonder inspraak afgestoten. Het bedrijf past zich zonder scrupules aan bij veranderingen.

ZURE REGEN

De volgende spreekster was Marijke Vos van Milieudefensie, die vertelde over Shell en zure regen. Shell veroorzaakt 5% van de zure regen hier, voornamelijk omdat ze weigert haar brandstof voor de raffinaderij in Pernis van wat minder zwavel te voorzien. Die brandstof is duurder (en dat verlaagt de winst). In het kader van het Herenakkoord deed Shell voor 2,5 miljard aan investeringen (Hycon) net als Esso echter. Die Hycon zorgt er niet voor dat Shell schoner wordt.

Het is belachelijk om te zien dat Shell per liter geproduceerde benzine 4 maal zo veel zure stoffen uitstoot als Esso. Maar die ontwerpen een procedé dat aanmerkelijk creatiever en milieubewuster lijkt en véél schoner is. Wat tot de conclusie leidt dat Shell vooral conservatief denkt en vastgeroest lijkt. Het p.r. beleid tijdens de blokkade doet daar ook aan denken.

BIOTECHNOLOGIE

Vincent Lucassen sprak daarna over Shell en biotechnologie. Het was een verhaal waarvan een samenvatting dit stuk 2 keer zo lang zou worden. Het lijkt erop dat biotechnologie dé manier is voor de voedingsmiddelenindustrie, de energievoorziening en de chemie om de bedrijfsbelangen veilig te stellen. Met deze technieken is het mogelijk om hibride zaden voor alle planten te ontwikkelen, om planten aan te passen aan bestrijdingsmiddelen (dat is goedkoper dan andersom) en om pesticiden te verbeteren door scheiding.

Op korte termijn maakt het bedrijf hier gebruik van door herbicide tolerante soorten te introduceren. Op de langere termijn wordt een strengere wetgeving verwacht. Dan zal Shell nieuwe milieuvriendelijke (?) bestrijdingsmiddelen op de markt brengen (en de oude spullen blijven verkopen in de Derde Wereld). Shell kan dan hier pleiten vóór het milieu, en tégen de oude pesticiden, om haar afzet te vergroten.

De interesse van Shell voor de zaadsector ontstond eind jaren '60 toen de Groene revolutie woedde, en de zaadhandel interessant begon te worden. Zeker toen het kwekersrecht werd ingevoerd en men hybride zaden leerde maken. De ontwikkeling van biotechnologie maakt dit een fantastische markt die volledig past in de bedrijfsstrategie van bijv. diversificatie. Met enzymen is alles om te zetten in wat anders zodat grondstoffen overbodig of goedkoop worden. Met recombinant-DNA technieken worden soortsgrenzen doorbroken. Met weefselkweek kan men tot in het oneindige reproduceren.

Biotechnologie is een nieuwe stap in de verdergaande afhankelijkheid van boeren wereldwijd, De langzaam verdwijnende plantensoorten liggen opgeslagen in genenbanken van de multinationale ondernemingen die ze na bewerking weer terug verkopen. De wereldvoedselproduktie komt in handen van een aantal multi's, en Shell is daar één van.

EUKALYPTUS

Er was nog één spreker over bosbouw, milieu-imago, Eucalyptus, Shell en Thailand. Helaas is daar geen ruimte meer voor. Misschien een volgende keer.

woordenlijstje:

hibride Plant die zaad produceert dat geen kiemkracht heeft. Handig voor Shell want dan moeten boeren méér zaad kopen omdat ze zelf niets kunnen vermeerderen.

herbicide Dat is zoiets als een pesticide oftewel bestrijdingsmiddel

Groene revolutie Dit is de introductie van hoogproductieve gewassen (met hoog kunstmest en herbicide gebruik) in veel Derde Wereld landen, eind jaren '60. Boeren werden wereldwijd afhankelijk gemaakt van multi's.

.Terug naar boven