●
Ravage ●
Archief
● Overzicht
1988 ● Overzicht
#13 UIT: NN #13 van 20 OKTOBER 1988
'Van de in 1980 ogenschijnlijk zo machtige beweging die Nederland op zijn grondvesten liet schudden, is anno 1988 niet veel meer overgebleven dan een haar eigen machteloosheid wegschreeuwende verzameling beroepsactivisten.' Deze konklusie trekt Wim van Noort in zijn proefschrift Bevlogen Bewegingen over de kraakbeweging. In zijn boek maakt hij een vergelijking tussen drie 'nieuwe sociale bewegingen' en gaat na wat hun invloed is (geweest). De bewegingen die Van Noort beschrijft zijn de kraakbeweging, de anti-kernenergiebeweging en de milieubeweging. Alleen voor de milieubeweging en eigenlijk alleen voor clubs als Greenpeace ziet de kersverse doctor een vrolijke toekomst. Van Noort is al enkele jaren voor overheidsinstanties bezig na te gaan welke invloed akties op beleid hebben. Zodoende sprak hij veel met activisten uit kraak- en milieubeweging en met wat hij noemt sleutelpersonen. Voor zijn proefschrift heeft hij de AKB er maar bijgenomen lijkt het. Waarom de AKB en niet de anti-fascisme/racisme of de vrouwenbeweging wordt niet duidelijk. Aan het toetsen van theorieën waagt Van Noort zich overigens helemaal niet. Hij noemt zijn proefschrift daarom een explorerend (verkennend) onderzoek. Wat er in feite gebeurt is dat hij een model op de drie bewegingen loslaat. Centraal in dat model genaamd resourch mobilisation approach, staat de kracht die een beweging kan opbrengen. Die kan bestaan uit menskracht, financiën, kontakten met maatschappelijke organisaties, ingangen in de politiek, kontakten met ambtenaren, weten optrommelen van deskundigen, etc. Niet geheel verrassend is dat de beweging belangrijker is naarmate ze op meer van die punten iets kan. Vervolgens wordt gekeken hoe de organisatie in elkaar steekt, wat de doelen van een beweging of stroming daarin zijn en welke strategieën en taktieken gevolgd worden. Als je je niet tegen het systeem maar tegen een onderdeeltje richt ben je gematigd, wil je alles veranderen revolutionair. Richt je je vooral op parlementaire verandering heet je maatschappijkrities, lap je de staat aan je laars, ben je autonoom en/of hoor je bij een basisgroep. Hoe je invloed meet, is iets wat dr. Van Noort ook niet weet. Is het zo dat een pand niet ontruimd wordt omdat er met geweld gedreigd wordt? Soms wel (Grote Keyzer), soms niet (Pierson). Vaak, zo konkludeert Van Noort, werkt iets een paar keer omdat de autoriteiten verrast zijn. Ga je er in geloven dat No Paseran alleen voldoende is om te kunnen blijven zitten, dan kom je voor onaangename verrassingen te staan. Als je je niet verzet bereik je nooit iets, dreigen met geweld (schade voor de overheid) is een voorwaarde om iets te bereiken, maar geen garantie. Overigens is dreigen mét heel iets anders dan geweld of stenen daadwerkelijk gebruiken. Volgens de doctor is het na de woedende reacties op de ontruiming van de Lucky Luyk eigenlijk nooit meer gelukt de isolatie van de kraakbeweging te doorbreken. Iets vergelijkbaars betekende de tweede Dodewaard-blokkade voor de AKB. Het geweld van smeris en woedende menigte onder leiding van het Oud Strijders Legioen is men nooit te boven gekomen. Zoals vaak in het proefschrift wordt volstaan met een beschrijving. Sinds de Luyk-noodtoestand is de kraakbeweging niet meer in staat geweest massaal mensen te mobiliseren, dus zal het een het ander wel verklaren. Idem met het afkalven van de AKB na de uit elkaar geslagen blokkade. Waarom mensen tegelijkertijd aktief werden in de radikale vredesbeweging of het anti-militaristische pad opgingen? Misschien omdat er al te veel bereikt (vooralsnog geen nieuwe kerncentrales) was en verdere suksessen (Dodewaard en Borssele dicht) uiterst twijfelachtig waren, denkt Van Noort. Van het proefschrift kun je zeggen dat het een aardige globale beschrijving van de AKB, kraak-, en milieubeweging geeft, maar het wel en wee er niet van verklaart. De schrijver is gefixeerd, door zijn analyse model, op parlementaire besluiten: de leegstandswet, planologische kernbeslissingen, wet chemische afvalstoffen, enz. De bewegingen hebben daar nauwelijks invloed op proberen uit te oefenen, verwijt hij ons. En als ze dat al probeerden lukte het hoogstens om PvdA en kleine radikale partijen als de PSP tot medestander te krijgen, nooit lukte het om CDA of VVD om te turnen. De enige die dat lukt is Greenpeace. Zeehondjes worden Kamerbreed beschermd en Greenpeace is geadopteerd door Veronica. Ondanks de radikale akties. Als je geen theorie toetst kun je geen verklaringen geven laat staan voorspellingen doen. Niets blijkt minder waar. Bewegingen als Greenpeace hebben de toekomst, hun model van aktievoeren (doneer een tientje vanachter de tv) zal de enige manier worden om een massale beweging te organiseren, voorspelt Van Noort. Hij noemt dit soort akties 'Amerikaans' en beter passend in een politieke situatie waarin de grote politieke partijen zich met volle kracht op de middengroepen richten. Dat er in de VS heel wat radikale aktiegroepen zijn die plaatselijk vaak een brede steun hebben en niet alleen van donateurs,maakt naar mijn mening het spreken over Greenpeace als 'Amerikaans model-aktie' tot een karikatuur. De AKB, de kraakbeweging en het maatschappijkritische deel van de milieubeweging ontstonden door twee faktoren die nu ontbreken: entrepreneurs en politieke mogelijkheden. Entrepreneurs waren zaakwaarnemers, mensen uit de nieuwe middenklasse die het initiatief namen panden te kraken voor jongeren. Ook initieerden ze kollektieve aktie. Intellektuelen die daar vrijheid en tijd voor hadden, noemt Van Noort hen. Die mensen ontbreken in een tijdperk waarin hedonisme en 'eerst ik' de heersende norm is. Het eind van de jaren zestig, en begin jaren zeventig, was de wederopbouw voltooid en mogelijkheden voor inspraak werden samen met kollektieve aktie vooral door de PvdA gezien als 'smeerolie' van het politieke bestel. Inmiddels is er geen ruimte voor wat dan ook en no nonsense politici houden niet van kollektieve aktie. Eigenlijk geeft Van Noort dus wél een verklaring van het ontstaan van massale radikale bewegingen: die ontstaan als er ekonomische groei is en mensen tijd hebben over iets anders dan hun dagelijks brood te denken. Een soort omgekeerde verpauperingstheorie dus: mensen komen niet massaal in verzet als ze armer worden, maar als ze het beter krijgen. Ook dán is er geen sprake van een automatisme. Politieke aktie is voorwaarde voor bewustmaking en verandering. Tot er weer politieke mogelijkheden voor revolutionaire massale akties zijn zal de milieubeweging het wel redden. In het begin van de eeuw door notabelen opgericht, landgoederen aankopend tot de oorlog, geradicaliseerd in de jaren zestig en zeventig door biologen en chemici, en in de jaren tachtig tot semi-overheidsinstelling geworden (Natuur en Milieu zit in zo'n zeventig adviescommissies van de overheid). Ja, de milieubeweging redt het wel. Wie in kort bestek een leesbaar overzicht zoekt over drie belangrijke bewegingen kan Bevlogen Bewegingen gerust inkijken. Wie echter een verklaring voor het ontstaan van bewegingen tegen kernenergie of woningnood zoekt, zal elders dienen te speuren, of zelf aan de slag moeten. Erik Wim van Noort: Bevlogen bewegingen. Een vergelijking van antikernenergie-, kraak- en milieubeweging. SUA. prijs 35 piek.
|
||